Criminelen jagen op minderjarigen: 'Criminelen zijn een soort rolmodellen, daar kijken ze naar op'

Criminele kinderen 

Het aantal jeugdige verdachten en jonge strafrechtelijke daders is de afgelopen jaren gedaald. "Ik ben blij met de daling in de cijfers", stelt Mick Haveman, directeur van jeugdgevangenis Teylingereind. "Er is heel veel goed gegaan." Toch zijn specifieke vormen van jeugdcriminaliteit gestegen, zoals wapendelicten en messenbezit.

Daarnaast zijn er toenemende zorgen over de toename van criminele uitbuiting. Het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel heeft de afgelopen twee jaar 68 slachtoffers van criminele uitbuiting geregistreerd. Dat klinkt weinig, maar op basis van een grote uitvraag onder professionals, mensen die in de praktijk met jongeren werken, blijkt dat er bij minstens 2500 jongeren een vermoeden bestaat dat zij slachtoffer zijn van criminele uitbuiting. Het topje van de ijsberg dus.

Jongeren komen op steeds jongere leeftijd in aanraking met criminaliteit. "Het kan heel jong beginnen", vertelt officier van justitie Lotte Brugman. "In verschillende dossiers zien we dat zowel verdachten als slachtoffers tussen de 11 en 20 jaar oud zijn." Sjoerd van Bemmel van online hulpplatform Keerpunt herkent het beeld dat Brugman schetst. "We zien dat jongeren er langzaam inrollen, soms zelfs nog jonger, bijvoorbeeld al vanaf 8 of 9 jaar."

Aantrekkingskracht

"Veel jongeren voelen zich aangetrokken tot de levensstijl", vertelt Brugman. Ze legt uit dat het vaak begint met kleine opdrachten, zoals het uitlenen van een bankpas of het ergens bezorgen van een pakketje. "Het idee dat het alleen om snel geld verdienen gaat, klopt niet", legt Van Bemmel uit. Juist onder de groep jongeren die makkelijk te verleiden zijn tot criminele acties is veel kwetsbaarheid. "Vaak is er niemand die naar hen omkijkt", vertelt Van Bemmel. Deze jongeren zijn vaak opgegroeid in armoede en zoeken erkenning en status. "Criminelen zijn een soort rolmodellen, daar kijken ze naar op."

Ook directeur Haveman ziet bepaalde patronen bij de jongeren die bij hem in de instelling zitten. "Het zijn jongens die niet de loterij van het leven hebben gewonnen", vertelt hij. "Vaak is er sprake van multiproblematiek: ze komen uit eenoudergezinnen en wijken waar mensen het niet breed hebben", legt Haveman uit. "Ik heb weinig jongeren die Roderick heten en uit Wassenaar komen bij mij in de inrichting."

Jongeren uit het AZC

Uit de onlangs gepubliceerde jaarcijfers van de Nationaal Rapporteur blijkt dat er een verdriedubbeling is van het aantal slachtoffers van criminele uitbuiting. Conny Rijken, Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen, maakt zich zorgen over een nieuw fenomeen: "Er is zorg over het ronselen op asielzoekerscentra, met name onder alleenstaande minderjarige vreemdelingen die niemand hebben en hier mogelijk ook niet mogen blijven, zeker als zij uit Syrië komen."

Rijken ontvangt signalen dat in AZC’s jongeren worden ingezet om pillen te verkopen of drugs te transporteren. "Deze jongeren, die vaak niets te verliezen hebben, hebben weinig mogelijkheden om een toekomst in Nederland op te bouwen." Hierdoor is deze groep extra vatbaar voor criminelen. Haveman ziet dit ook: "Wij zien in de inrichting zeker alleenstaande minderjarige asielzoekers."

Slachtoffer of dader?

"Wat meestal de precieze aanleiding is voor het delictgedrag, is vaak lastig hard te maken", legt Haveman uit. Vaak zijn daders ook in zekere zin slachtoffers: soms worden zij onder druk gezet door criminelen om strafbare handelingen te verrichten of zelfs bedreigd. Van Bemmel hoort dit soort verhalen vaak op de hulplijn: "Dan is er een gast van 21 die als gevaarlijk bekend staat in jouw buurt en die zegt: 'Als jij dit niet doet, weet ik waar je zusje op school zit.'" Brugman legt uit dat deze dreigingen meestal niet worden uitgevoerd, maar volgens Van Bemmel maakt dat geen verschil. "Voor die jonge gasten is het helemaal niet zo relevant of het wel of niet gebeurt, zolang ze maar denken dat het gebeurt."

Benieuwd naar het hele gesprek over jeugdcriminaliteit? Of hoor je graag meer over de ervaringen van directeur van jeugdgevangenis Mick Haveman? Beluister dan de nieuwste aflevering van Het Misdaadbureau in de NPO Luister-app of op Spotify.

Daarnaast heeft Het Misdaadbureau ook een documentaire gemaakt over jongeren in de criminele wereld getiteld: Kindsoldaten van de onderwereld. Bekijk de documentaire via NPO Start.