Nederlanders lijken lichtgebrander en bozer dan ooit: wat is er aan de hand?

De aanleiding voor zijn zoektocht begon dichtbij huis, vertelt De Wever. "Mijn schoonmoeder en schoonvader hadden ooit een camping in Frankrijk. Ze vertelde me eens dat een gast haar bijna over de balie had geslagen - over een bedrag van hooguit drie euro. En het waren eigenlijk altijd Nederlanders die dit soort gedrag vertoonden. Toen dacht ik: wie zíjn die mensen?"

Hij zag ze daar op de camping, gewone gezinnen, keurige types. "Ik dacht: ze zien er allemaal normaal uit. Het was als Wie is de Mol, zeg maar. Wie is nou degene die uit zijn slof schiet?" Het zette hem aan het denken, zeker toen ook in het nieuws steeds vaker berichten opdoken over agressie tegen zorgpersoneel, leraren en ambtenaren. "Je kunt het niet aan de buitenkant zien", zegt De Wever. "Maar het komt opvallend vaak voor bij mensen van middelbare leeftijd, redelijk hoogopgeleid. Niet de types van wie je het meteen verwacht."

Oproep

Voor de serie deed De Wever een oproep onder de leden van Omroep MAX: wie heeft wel eens een conflict gehad, en hoe ging dat? "Ik kreeg 8500 reacties", zegt hij. "Maar wat me opviel: niemand zei 'het lag aan mij'. En dat kan natuurlijk niet." Volgens hem zien mensen hun eigen agressie vaak niet als agressie. "Ze zeggen: ik moest even op mijn strepen gaan staan. Maar dat is precies het probleem."

Een van de mensen die wél eerlijk durfde te zijn, was Frans uit Tilburg. Hij vertelde openhartig hoe hij zijn geduld verloor toen hij voor de derde keer in één week tijd door de politie werd aangehouden. "Ik moest naar het ziekenhuis, had haast, en toen sloegen bij mij de stoppen door", vertelde hij. "Ik begon te vloeken en te tieren." De Wever: "Als je dan hoort wat er achter zit, wordt het ontroerend. Frans had een moeilijk leven, het zat hem niet mee. Die woede komt ergens vandaan, maar dat weet niemand op dat moment."

Ruzie over een oprit

De Wever moest ook zelf in de spiegel kijken. "Ik ben echt gaan nadenken over hoe ik me de afgelopen jaren gedragen heb", vertelt hij. "Ik had zelf een akkefietje met een man bij de school van mijn kinderen. Ik had mijn fiets verkeerd geparkeerd, precies voor zijn oprit. Toen ik terugkwam, was hij woest. Het werd een scheldkanonnade, en ik probeerde het nog goed te maken, maar dat lukte niet." Later ging De Wever, met opnameapparaat, terug om sorry te zeggen. "Hij zei: 'Ja, maar die fiets stond er driekwartier hè!' En toen gaf hij toe dat hij vaker is uitgescholden door ouders bij de school. We zijn er niet écht uitgekomen, maar we zijn wel nader tot elkaar gekomen."

Coronaperiode

De coronaperiode heeft volgens De Wever de lontjes nog korter gemaakt. "Iedereen die ik sprak zei: sinds corona is het erger geworden. Er is iets gebeurd toen we thuis kwamen te zitten - en dat heeft iets met ons gedaan. Nederlanders zijn mondig, dat is op zich goed, maar we zijn ook iets kwijtgeraakt: respect." Hij wijst op hoe we vroeger in de verzuiling voor bepaalde gezagsfiguren vanzelfsprekend respect kregen. "De leraar, de dokter, de dominee - daar luisterde je naar. Tegenwoordig denken we na de ontzuiling allemaal dat we het beter weten. Maar soms mag je best vertrouwen op iemand die er verstand van heeft."

Hoe krijgen we de geest weer in de fles? De Wever denkt dat het begint bij onthaasten. "Het was onlangs ook al in het nieuws: we leven in een hypernerveuze samenleving. Alles moet snel, efficiënt, en we staan constant 'aan'. Dat maakt ons gespannen. En we zijn zó met onszelf bezig, met ons eigen geluk, dat we vergeten dat er ook nog een ander is." Hij kreeg van een psycholoog een advies dat hem is bijgebleven: "Als je boos bent op iemand, schrijf dan op waarom die persoon een eikel is - en schrijf daarna op waarom jij het misschien verkeerd ziet. Welke gedachte van de ander jij niet begrijpt. Dat zouden we met z’n allen wat vaker mogen doen."