Hoe het Nederlandse Kadaster de ontbossing in Brazilië probeert tegen te gaan

"Op staatsniveau is een totale gebrek aan kennis over de eigen grond. En dat is een hele belangrijke factor van ontbossing", zegt Molendijk, manager Latijns Amerika bij het Kadaster. "Wat ik vaak zie in het veld – wij zitten in de dorpen in de bush- is hoe makkelijk het is om bos te kappen. Een belangrijke reden is dat de overheid niet weet welke grond van haar is. Op federaal en op nationaal niveau."

70 miljoen hectare niemandsland

In de hele Amazone is 70 miljoen hectare niemandsland, weet Molendijk. ''Niemandsland lijkt me een aardige incentive om hout te gaan kappen. Dan is het heel moeilijk om iemand aansprakelijk te stellen. Ik heb in de praktijk gezien hoe makkelijk het is om je areaal steeds uit te breiden. Omdat mensen onzeker zijn, geen landrechten hebben en geen toegang krijgen tot kredieten.''

Criminoloog Boekhout en Molendijk zijn in contact gebracht met elkaar, omdat ze allebei met gps werken. Molendijk gebruikt gps-palen om land op te meten en Boekhout werkt met Braziliaanse inheemse gemeenschappen, die hij gps-camera’s geeft waarmee ze illegale houtkap kunnen fotograferen. Die foto’s komen bij justitie terecht, een orgaan waar nauwelijks corruptie voorkomt en dat betrouwbaar is volgens Boekhout.

Geslaagde pilot

Molendijk heeft eerder dit jaar een geslaagde pilot gedaan in de deelstaat Mato Grosso. De eigendomsregistratie door het Kadaster ging een stuk sneller en goedkoper dan de Brazilianen gewend zijn. ''Het kost een boer met dertig hectare (een kleine boer in Brazilië) zesduizend euro om z’n land te registeren en dat duurt twintig jaar. Dat geeft al aan dat dat systeem niet werkt. Het is ons gelukt binnen vier maanden titels uit te reiken.''

Molendijk vertelt dat er landtitels in boeken staan die soms terug gaan naar de Portugese koning. ''Als je dat juridisch uit wil zoeken, duurt dat dus twintig jaar. Daar heeft zo’n kleine boer niks aan. Wij maken een opname van het huidige grondbezit en alle buren werken mee en we zorgen dat zij akkoord zijn met de onderlinge grenzen. We doen dit samen met de overheid. Als iedereen zegt dat het klopt, dan kan het geformaliseerd worden.''

De overheid kan als het land opgemeten is, niet zomaar ontbossen en de boeren krijgen toegang tot allerlei kredieten waardoor ze hun land verder kunnen ontwikkelen. Maar landregistratie betekent niet alleen rechten, het brengt ook plichten met zich mee. Molendijk: ''In de Braziliaanse boswet staat dat je een bepaald percentage van je land moet behouden voor bos. En als je niet zeker weet dat het land van jou is, heb je ook weinig prikkels om dat te doen.''

Drie keer meer land geclaimd dan er is

De Brazilianen staan open voor samenwerking met het Nederlandse kadasterteam. “Een heleboel overheidsinstanties willen ook dat het werk goed gedaan wordt,'' zegt Molendijk. Boekhout: ''Het probleem nu met registratie zijn de landclaims: in deelstaat Para is drie keer zoveel land geclaimed als dat er in werkelijkheid is.''

Nederland heeft ook belang bij landregistratie in Brazilië, als één na grootste importeur van soja uit dat land. Boekhout: ''In de verklaring van Amsterdam staat dat Nederland in 2020 geen ontbossing meer wil importeren. Dus geen soja, hout of vlees dat is verkregen door ontbossing. Als je vastlegt van wie het land is, kan je mensen aanspreken en kan je het beter controleren.''

Bolsonaro

''Bolsonaro heeft gezegd dat er geen vierkante centimeter land meer naar de Indianen gaat, maar hij zal na zijn installatie in januari te maken krijgen met de politieke realiteit.'' Het is allemaal niet zo makkelijk als hij denkt, zegt Boekhout. ''Brazilië is een exportland en Europa stelt bepaalde eisen aan landbouwproducten. Eerst riep Bolsonaro ook dat Brazilië zich zou terugtrekken uit het klimaatakkoord van Parijs, maar toen wij er waren trok hij die woorden alweer in. Hij heeft zoveel geroepen, dat de hele wereld inmiddels meekijkt.'' Daarbij, zegt Molendijk: ''Bolsonaro is anti-corruptie en voor wetshandhaving.''