Hogere straffen voor geweld, lagere straffen voor drugs

Ook voor vernielingen en verkeersmisdrijven worden tegenwoordig hogere straffen opgelegd. Gemiddeld gingen de opgelegde straffen in twintig jaar tijd met ruim 10 procent omhoog.

Het is volgens de Raad voor de Rechtspraak niet zo dat er nu zwaardere zaken voor de rechter komen dan vroeger, waardoor straffen hoger uitvallen. "Het lijkt erop dat de rechter reageert op de maatschappelijke roep om strengere straffen", schrijft onderzoeker Frank van Tulder.

Iets wat de Rotterdamse rechter Jacco Janssen onderkent. Hij ziet meerdere oorzaken voor de hogere straffen. "De maximumstraf is voor een aantal delicten omhooggegaan. Zo is moord van twintig naar dertig jaar gegaan."

Ook worden zwaardere straffen gevraagd voor geweld tegen hulpverleners en kwam er een taakstrafverbod, juist voor gewelds- en zedenmisdrijven. "De laatste jaren is er ook spreekrecht voor slachtoffers. Mogelijk heeft dat ook een bepaalde werking", zegt Janssen.

Omlaag

Toch zijn er ook zaken waarbij de rechter juist minder streng straft dan twintig jaar geleden. Dat geldt met name voor bepaalde drugsdelicten en bedreigingen. "Bij kleinere drugsdelicten zijn de straffen gezakt, maar ik denk dat het voor de invoer van harddrugs juist andersom is", aldus rechter Janssen.

Voor diefstal is de straf in de loop der jaren vrijwel gelijk gebleven. Taakstraffen zijn volgens de Raad voor de Rechtspraak vooral in de plaats gekomen van boetes, niet in de plaats van celstraffen.

Verder legt de rechter vaker een voorwaardelijke straf op dan vroeger. Die geldt als stok achter de deur: als de verdachte opnieuw de fout in gaat, wordt de straf alsnog ten uitvoer gebracht.

Hoewel rechters gemiddeld genomen dus zwaarder zijn gaan straffen, hangt het er wel vanaf welke periode je precies bekijkt. Sommige delicten werden in de onderzochte twintig jaar eerst strenger en daarna juist minder streng bestraft, of andersom. Zo deelden rechters de laatste jaren, tussen 2008 en 2018, aanzienlijk hogere straffen uit voor brandstichting en vuurwapenbezit. Maar de straffen voor diezelfde delicten werden in de periode daarvoor juist weer minder zwaar bestraft.