Nauwelijks meer mensen aan het werk door Participatiewet

De in 2015 ingevoerde wet moest door verschillende regelingen samen te voegen voor een meer inclusieve arbeidsmarkt zorgen. Maar dat is dus niet of nauwelijks gelukt. Volgens het SCP is er flink wat werk nodig om op de lange termijn alsnog meer mensen aan het werk te krijgen.

Amper iets veranderd

In de wet werden verschillende regelingen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt of arbeidsbeperking samengevoegd. Zo zou het voor werknemers en overheidsinstanties overzichtelijker worden om mensen aan het werk te helpen, was de gedachte. Dit zou moeten leiden tot meer werkenden.

Maar uit de evaluatie blijkt dat er voor de grootste groep die onder de wet valt, bijstandsgerechtigden, van wie er zo'n 440.000 waren in 2018, amper iets is veranderd. Voor jonggehandicapten (zo'n 30.000 mensen) stegen de baankansen, maar hun inkomenspositie en kans op een vast contract verslechterden juist.

En voor mensen die voorheen toegang kregen tot de sociale werkvoorziening daalde de kans op een baan zelfs.

Verkeerde aannames

Het SCP wijst meerdere oorzaken aan voor de tegenvallende resultaten. Zo waren er onrealistische aannames: het bleek simpelweg niet voor iedereen haalbaar om te gaan werken.

Bijna een derde van de doelgroep van de wet geeft aan dat ze zelf denken dat ze nooit meer kunnen werken, vooral vanwege gezondheidsklachten. Er is ook onvoldoende zicht op wie er allemaal bij de doelgroep horen en wat hun mogelijkheden zijn.

Gemeentes, die de taak om deze mensen aan het werk te krijgen overnamen van het Rijk, hadden te maken met opstartproblemen. Ook zitten er voor de gemeenten prikkels in het systeem om vooral te investeren in kansrijke mensen binnen de groep, waardoor anderen te vaak aan hun lot worden overgelaten. Ze krijgen namelijk geld voor mensen die ze uit de uitkering weten te halen.

Complexiteit

Daarnaast zijn de meeste werkgevers niet altijd bekend met de regelingen die ze kunnen gebruiken om mensen aan het werk te helpen.

Een derde van alle werkgevers zet daadwerkelijk mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in. Die groep werkgevers groeit niet. Er blijkt ook in veel gevallen intensieve begeleiding en inspanning van zowel werkgever als werknemer nodig om een succes te behalen.

Verder heeft het samenvoegen van meerdere regelingen in één wet niet geleid tot minder complexiteit.

Het onderzoek is voornamelijk gebaseerd op eerdere deelonderzoeken. Er is alleen gekeken naar het effect van de wet op baankansen. Er is niet gekeken naar wat voor kostenbesparing is gerealiseerd door de wet. Ook is er niet gekeken of het draagvlak voor sociale voorzieningen met de invoering van de wet is vergroot.