Waarom zijn mensen huiverig om te demonstreren?

Redacteur Fira Haanen herkent dit geluid bij haarzelf en haar omgeving. "Ik heb behoefte om mijn stem te laten horen, want er is genoeg aan de hand in de wereld. Toch ligt er best wat spanning op, omdat ik me afvraag wat mensen daarvan vinden. Je staat namelijk opeens heel duidelijk ergens voor." Recent zette ze zich over die 'protestangst' heen en ging ze naar een mars tegen femicide in Tilburg. De eerste twintig minuten voelde dat onwennig. Ga je net zo hard meeschreeuwen met de andere demonstranten? "Uiteindelijk heb ik dat wel gedaan."

Lodewijk van Oord is schrijver van het boek Protesteren voor beginners en herkent de huivering om een protest bij te wonen. "We zijn sociale wezens. We zijn altijd bezig met meningen van anderen." Daarnaast denkt hij dat het ermee te maken heeft dat een protestactie bedoeld is als provocatie. "Je probeert het systeem tot verandering te brengen. Om dat te doen moet je toch een stap zetten die je niet vaak zet. Het is dan toch makkelijker om argumenten te verzinnen waarom je niet naar een demonstratie zou gaan. Demonstreren is een soort ritueel, maar we zijn niet meer zo ritualistisch ingesteld."

Veiligheid

Haanen deed een rondvraag in haar omgeving waarom jonge mensen huiverig zijn om te protesteren. Eén van de redenen is veiligheid. Jacqueline van Stekelenburg is hoogleraar Sociale verandering en conflict aan de Vrije Universiteit Amsterdam en begrijpt deze zorg. "Ze maken zich zorgen over een mogelijk politieoptreden of een tegendemonstratie, dat wordt het 'chilling effect' genoemd."

In de praktijk lopen demonstraties amper uit de hand. Maar pas wanneer dat wel gebeurt, haalt dit het nieuws. "Ik heb een cameraman horen zeggen dat hij pas ergens heen gaat als er een ruitje gesneuveld is." 98 procent van de demonstraties in Nederland verloopt echter geweldloos. Toch zien we voornamelijk beelden op het nieuws van demonstraties waar ME-busjes, politiehonden en traangas aan te pas komen. "Daarnaast worden protesten al snel gecriminaliseerd. Je kan met de beste bedoelingen gaan demonstreren tegen de oorlog in Gaza, maar voor je het weet vindt iemand je een antisemiet."

Het protesteren wordt voor veel mensen als iets groots gezien. Volgens Van Oord is dat niet nodig. "Ze denken dat ze gelijk het mooiste spandoek moeten hebben, of de beste yell. Maar als je met een grote demonstratie meeloopt, kan je mee roepen, maar je hoeft niks. Als je met 100.000 man op het Malieveld staat, val je helemaal niet op. Je kunt daar prima anoniem rondlopen."

Heeft het wel zin?

Hoe groot of klein je rol ook is tijdens een demonstratie, het massaal de straat op gaan heef effect, legt Van Stekelenburg uit: "Naast dat je wil dat autoriteiten iets doen, kan je de publieke opinie beïnvloeden, je kan solidariteit tonen en je beweging groeit erdoor. De publieke opinie is dan het belangrijkst, kijk maar naar Kick Out Zwarte Piet, daarmee kunnen heel snel grote effecten behaald worden."

De beste stap die je kan zetten, is het gewoon eens doen, vindt Van Oord. "Het is net als zwemmen. Op papier kun je lezen hoe het moet, maar je moet toch het water in om het te proberen. Het kan zijn dat je tot de conclusie komt dat het niks voor jou is, maar ik denk dat de kans groter is dat het als een manier voelt om je uit te spreken."