'Het is eigenlijk vreemd dat maar zo weinig mensen zich ‘soeverein’ verklaren'

Hurenkamp onderzocht in zijn boek Namens wie spreekt u? Het burgerschap van soevereinen verklaart de vraag waarom sommige burgers zichzelf buiten de regels van de samenleving plaatsen. Volgens Hurenkamp zijn soevereinen kritisch en streven ze naar zelfstandigheid en autonomie. Ze willen zelf nadenken en hun leven bepalen, niets zomaar aannemen.

Het spectrum is breed: van belastingontduikers en Peter Thiel, die een eigen eiland wil beheren, tot jonge stedelingen die hun engagement selectief vormgeven. Zo spreken we bij de drang naar individuele soevereiniteit van halve exits tot extreme afzondering. Nederland is letterlijk volgebouwd en gereguleerd, en elke afwijking van het normatieve veroorzaakt paniek. Juist daarom zijn veel zorgen van soevereinen terecht, stelt Hurenkamp.

Logisch gevolg van liberalisme, maar ook kans op gevaar

Hij legt uit dat de kritische houding van soevereinen voortkomt uit het liberalisme en individualisme en dat we dit al meekrijgen vanaf de basisschool. We willen dat onze kinderen kritisch zijn bij vanzelfsprekendheden, maar vinden dat lastig bij deze groep. "In die zin houden ze ons een spiegel voor: waarom maken we ons zo druk? Dat mensen zich afzonderen of autoriteiten wantrouwen, dat is van alle tijden."

Hurenkamp legt ook de link met internationale voorbeelden. In de VS en Duitsland bestaan groepen die verder gaan, soms zelfs gewapend. Daar moet volgens hem wel serieus naar gekeken worden, maar de meeste soevereinen vormen volgens hem geen reëel gevaar. Ook in Nederland worden soevereinen soms gevonden met wapens, al blijft dat relatief marginaal.

Hedendaagse politiek

"Er wordt al jaren gezegd dat het sociaal contract voor sommige burgers verbroken is", stelt Hurenkamp, verwijzend naar de eerdere uitspraak die Kim Putters van de SER deed. "Er is zelfs een partij opgericht met die naam, Nieuw Sociaal Contract."

De boodschap is: de overheid deugt niet, de representatieve democratie werkt niet. "In dat licht is het vreemd dat maar zo weinig mensen zich daadwerkelijk 'soeverein' verklaren en het sociale contract van zich afwerpen."

De vraag naar soevereiniteit zie je ook in andere politieke bewegingen terug. Partijen zoals de PVV of FvD, die pleiten voor minder Europa of het beperken van de macht van rechtspraak, wetenschap en journalistiek, spelen in op dezelfde kernvraag: waar ligt de soevereiniteit van het individu en van de staat? Hurenkamp: Bij de koning kwam de macht van God, bij de democratie van het volk. Vandaag is er veel onzekerheid: waar staat soevereiniteit nu precies?