Ook zonder scherm sliepen onze voorouders misschien al slecht

Met het onderzoek willen de wetenschappers van de Duke University niet beweren dat het kijken naar schermen voor het slapen geen kwaad kan. Want het is bekend dat door het blauwe licht van onze gsm’s, tv’s en pc’s ons brein minder melatonine aanmaakt en de eerste uren van onze slaap daardoor minder diep zijn.

Waar ze wel in geïnteresseerd waren, is de vraag of er op plaatsen waar mensen zonder kunstlicht en lichtvervuiling wél aan ons ideale patroon van 7 à 9 uur onafgebroken slaap per nacht voldaan wordt. Voor de bewoners van Mandena, een dorpje in het noordoosten van Madagaskar (die alleen beschikten over kerosinelampen en traditioneel vuur) bleek dat niet het geval te zijn.

Elke nacht maar 6,5 uur

De wetenschappers volgden de slaapgewoontes van de bewoners gedurende 290 dagen. Naast het aanbrengen van kleine elektronica bij 21 personen (om het verschil in daglicht en lichaamsbewegingen te meten) kregen negen van hen ook elektroden op hun hoofd geplakt om brein- en spieractiviteit tijdens de nacht te meten.

De Mandenanen zochten telkens tussen half acht ’s avonds en half zes ’s ochtends hun bed op. Maar van die tien uur waren ze doorgaans slechts 6,5 uur effectief aan het slapen. Hun diepe slaap en REM-slaap (de fase waarin de hersenen het meeste van de info van de vorige dag verwerken) waren bijzonder kort. En de bewoners werden regelmatig in het midden van de nacht wakker, om pas een uur of twee later weer in slaap te vallen.

Nachtlawaai: niets nieuws onder de sterren

Hoe kan dat? Misschien komt het doordat de omstandigheden in het landbouwdorpje niet zo slaapvriendelijk waren. Hanengekraai, krijsende baby’s, hondengejank, nachtelijke feestjes. De isolatiekracht van bamboehuizen met rieten daken is niet al te groot. Dat klinkt misschien als een hel in de oren, maar toch gaf zestig procent van de onderzochte inwoners nog altijd aan blij te zijn met hun slaapsituatie. Dat veel van de bewoners overdag ook een middagdutje van bijna een uur deden, kan deze tevredenheid misschien beter verklaren.

De onderzoekers zijn nu van plan de slaapsituatie van andere afgezonderde bevolkingsgroepen te onderzoeken. We moeten natuurlijk oppassen het onderzoek te veralgemenen voor duizenden jaren menselijke slaapgeschiedenis, maar het kan goed zijn dat de nachtelijke omstandigheden in Mandena ook vaak elders in ons landbouwverleden voorkwamen. Verder kan dit onderzoek misschien nuttige antwoorden bieden op het belang van een vast slaappatroon, het effect van zeer lange nachten zonder kunstlicht op de slaap, en de vraag of ons eigen onafgebroken slaappatroon misschien een gevolg is van onze strikte tijdsindeling sinds de industriële revolutie.

David Samson et al., Segmented sleep in a nonelectric, small-scale agricultural society in Madagascar. American Journal of Human Biology, 9 februari 2017.

Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap
Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en vrijdag rond 10.50 uur in De Ochtend

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).