'De politiek moet zich meer laten leiden door de Grondwet'

"We hebben bijvoorbeeld de enige grondwet waarin de onaantastbaarheid van het menselijk lichaam vastgelegd is en we hebben de enige grondwet die begint met het woord 'allen'", legt Bas de Gaay Fortman uit. "Dat laatste impliceert dus dat er geen ruimte is voor discriminatie in onze maatschappij, maar er zijn hele partijen met een programma die daar haaks op staat." Ruimte voor verbetering dus, valt kleinzoon Olivier bij: "Die partijen worden daar niet of nauwelijks door hun mede-parlementsleden op aangesproken."

Het feit dat de kennis over de grondwet weggezakt is, heeft ook tot gevolg dat we discussies niet in het licht lijken te bezien van grondwettelijkheid. De gaswinning in Groningen gaat bijvoorbeeld in tegen artikel 22, doceert Bas de Gaay Fortman: "De overheid is verantwoordelijk voor de bewoonbaarheid van het land." Maar ook een discussie over maximumsnelheid kent een onderbelicht facet. "Op het moment dat een voorstel voor het verhogen van de snelheid op wegen speelt, voeren we niet het gesprek hoe dat te verenigen valt met het grondwettelijk vastgelegde milieubehoud."

Opa/kleinzoon combinatie

Bas en Olivier de Gaay Fortman zijn een onconventioneel schrijversduo. Opa Bas was politicus voor de PPR, de voorloper van Groenlinks. Kleinzoon Olivier is bedrijfskundige en begon als meelezer aan het boek wat zijn opa voor ogen had maar werd uiteindelijk als co-auteur aan het proces toegevoegd. "Pas toen ik meer wist en meer las verbaasde ik me over het ontbreken van het besef van wat de grondwet inhoudt. Ik dacht eerst ook: dit is een of ander stoffig juridisch handboek, maar dat is niet waar. Het zijn 140 prachtig geformuleerde artikelen die je als je ze leest vervult van trots op dit land."

De medewerking van Olivier maakt het beter, zegt opa Bas. "Hij gooide alle overbodige verhalen eruit en maakte het scherper." Rest alleen wel de vraag wat ze verwachten van de politiek nu er een scherper geschreven boek voor ligt. Olivier: "Wij beogen dat de 'behoorlijke burger' de politiek aanspreekt op hun ongrondwettelijke standpunten."

"Die behoorlijke burger is iemand die z'n belastingen betaalt, die geen steekpenningen aanneemt en die stemt in het vertrouwen dat de Statengeneraal zijn werk doet - kortom, iemand die geïnteresseerd is in het waarmaken van de Grondwet", legt Bas uit. Maar aanspreken, dat hoeft toch geen indruk te maken op politici? Olivier, fel: "Het is niet illegaal wat ze doen, maar het is wel zo dat Kamerleden een eed of belofte zweren op die Grondwet. Daar moeten we ze aan blijven herinneren."