De Gedaanteverwisseling, of: much ado about an abortuspil

En over dat verleden deed zich wel een mooie metafoor voor. De nieuwe minister van Justitie en Veiligheid, Ferdinand Grapperhaus, gaf een nieuwe collega het boekje De Gedaanteverwisseling (die Verwandlung) van Franz Kafka. Een mooi erudiet gebaar, hoewel Kafka in de politiek zelden in positieve zin aangehaald wordt. Dat boekje sloeg op de nieuwe rol natuurlijk. Maar in het debat van afgelopen woensdag en donderdag gold die gedaanteverwisseling soms ook juist voor de kernstandpunten van regeringspartijen.

Voorheen jurist

Het gedonder begon al toen CDA-leider Sybrand Buma op de zaterdag voor het debat besloot dat hij als jurist er niks mee te maken heeft dat de wet op het referendum nu nog geldt. Buma besloot vast dat een referendum over de sleepwet helemaal niks uit moest maken, hoewel de wet nu nog zegt: als de bevolking in een referendum tegen een wet stemt, dan moet het kabinet die wet intrekken en er opnieuw over debatteren. Niks aan het handje, want aan de formatietafel is al een nieuw compromis over de wet bereikt, dat bij een nee-stem zo uitgerold kan worden. Maar de demofobie is zo groot dat hij nog extra ontmoedigingsbeleid losliet op deze kwestie. Buma, de expert in Nederlands Recht, de oud-medewerker van de Raad van State vond naleving van de wet daaraan ondergeschikt.

Voorheen ethicus

Alexander Pechtold kreeg het op een ander punt zwaar. De achterban van D66 is erg op zijn hoede over concessies die aan ChristenUnie en CDA gedaan worden op medisch-ethisch gebied. Op het dossier voltooid leven knalde de formatie bijna en rond orgaandonatie werd wat tijd gekocht en deden de christenen een stapje vooruit. Maar ineens was daar een akkefietje over de abortuspil. In maart 2015 pleitte D66-Kamerlid Vera Bergkamp ervoor om deze pil via de huisarts te verstrekken. Maar in het debat over de regeringsverklaring bleek dat die route gesneuveld is. Stilletjes ook nog. De afspraak stond niet in het regeerakkoord, maar kwam in een brief van het nieuwe kabinet aan het licht. De oppositie maakte er terecht een punt van en Pechtold moest flink bluffen om dit recht te praten.

Voorheen sociaal-liberaal, pragmaticus en/of fatsoenlijk conservatief

Maar de koning van de metamorfose stond het langst achter het katheder. Mark Rutte was gewoon weer de belichaming van het kabinet, en dat is wonderlijk. Het is goed dat visie hem niet in de weg zit, want inhoudelijk verdedigde hij vol vuur en soms met kleine leugentjes om bestwil het beleid van dit volksconservatief-neoliberale kabinet. Dus was het logisch dat beloftes over de hypotheekrente gesneuveld waren, en moesten we bij hem niet aankloppen voor progressief-liberale standpunten. Hij had geregeld dat de economie groeit door het buitenlandse bedrijfsleven in de watten te leggen. En verder stond er maar mooi weer een kabinet waar deze politieke kameleon prima bij kleurde.

Grapperhaus’ cadeautje was dus treffender dan je op het eerste gezicht zou denken. In Kafka’s boek verandert hoofdpersoon Gregor Samsa in een mansgroot insect, ‘vermoedelijk omdat hij zich ergens schuldig aan heeft gemaakt.’ Zijn familie gruwt van hem, begrijpt hem niet meer en hij kwijnt langzaam weg. Het einde van Gregor Samsa is onverkwikkelijk en vroegtijdig - en ook nog vrijwillig, tot overmaat van ramp voor de ChristenUnie.- Het kabinet is gewaarschuwd: hoe verder je van jezelf afdrijft, hoe eerder er sprake is van een voltooid politiek leven.