Was inteelt echt de oorzaak van de Habsburger centenbak?

Althans, dat wordt geconcludeerd in een onderzoek van de universiteit van Santiago de Compostella bewijzen. Maar toen historica en middeleeuwenkenner Sanne Frequin dit onderzoek las, viel ze van de ene in de andere verbazing. Ze is te gast in OVT en vertelt.

Foute methodiek

Sanne Frequin is er duidelijk over, je kunt zeker wel kunstschilderingen en portretten gebruiken als studiemateriaal. Maar niet op de manier die in het Spaanse onderzoek heeft plaatsgevonden.

Frequin vertelt: "In het onderzoek hebben ze 66 portretten van 15 Habsburgers bekeken die leefden tussen 1478 en 1700. Vervolgens legden ze die afbeeldingen voor aan tien verschillende tandartsen. Die tandartsen concludeerden vervolgens dat de afwijking aan hun kaak voortkomt uit inteelt."

Dit vind ze een erg problematische methode. "Plaatjes van schilderijen, gevonden op het internet, zijn absoluut niet hetzelfde als foto’s. Iedere kunsthistoricus had dit kunnen vertellen. Maar bij het onderzoek waren geen kunsthistorici betrokken."

Want ook al zijn de portretten zo waarheidsgetrouw mogelijk gemaakt, ze zijn absoluut niet vergelijkbaar met foto’s. "De portretten waren propaganda voor henzelf. Daarin is hun gewenste imago te zien." Ze neemt Hendrik VIII als voorbeeld. Hij is nooit afgebeeld zoals hij er werkelijk uitzag.

Bespottelijk én bewijs van status

Daarnaast werd heel veel gekopieerd tussen de kunstenaars, onderling. De kans is dus aanwezig dat de kunstschilder de mannen die hij portretteerden nooit in het echt heeft gezien.

Je zou ook kunnen stellen dat de Habsburgers die grote kaak bewust zouden willen accentueren, als een soort symbool. Maar echt mooi was zo’n centenbak niet, toch? Frequin: "Er werd mee gespot. Karel V werd door het volk 'peerdemuil' genoemd. Maar toch werd ook dit niet echt als negatief gezien. De grote kaak werd gezien als een bewijs van status en traditie."

En die inteelt?

Het bij de Europese koningshuizen een gewoonte om onder elkaar te trouwen. Inteelt was niet ongewoon. En daarbij was het ook bekend dat inteelt niet verstandig was. Sanne Frequin: "Van de kerk mocht je ook niet met iemand trouwen dichter bij dan in zevende graad van afstamming. Wilde je dat toch? Dan had je pauselijke toestemming nodig."

Maar toch gebeurde het wel: "Vorstenhuizen met veel kinderen wilden niet dat hun grond zou versplinteren, dat het bezit buiten de familie zou vallen."