Waarom zeggen we asociaal en niet onsociaal of insociaal?

De vragen die binnenkomen bij Het Taalloket worden beantwoord door de Taaladviesdienst van Onze Taal. Lydeke van Os beantwoordt deze week de vraag waarom we in het Nederlands zoveel manieren hebben om woorden ontkennend te maken.

Inconsequent en imperfect

Er zijn in het Nederlands veel voorvoegsels om een woord ontkennend te maken. Van Os: "Gebruikelijk zijn on en niet, die voorvoegsels komen standaard voor bij Nederlandse woorden zoals ondiep, onzeker, onwerkelijk, niet-letterlijk, niet-bestaand of niet-commercieel. Het voorvoegsel in komt eigenlijk alleen voor bij woorden die we uit een andere taal hebben geleend. Dat is dan meestal het Frans of het Latijn. Meestal zijn die woorden ook in zijn geheel ontleend, dus met dat ontkennende in er al in."

Tweepoten en driepoten

Maar waarom is het dan imperfect en niet inperfect? "Het is standaard in, met een tweepoot, maar voor de letter b, p of m wordt die tweepoot een driepoot, vanwege de klank." En die a in asociaal dan? "Dat is een ontkenning die uit het Grieks komt", licht Van Os toe. "Dat zie je in aselect en asymmetrisch. Via het Latijn of het Frans of het Engels zijn woorden daarmee in het Nederlands terecht gekomen."

Twee vormen, zelfde betekenis?

Presentator Frits Spits vraagt zich af of er nog een betekenisverschil is tussen bijvoorbeeld niet-gelovig en ongelovig. "Soms kan daar een verschil tussen zijn. Niet-gelovig is wat neutraler, terwijl ongelovig wat negatievers in zich heeft. Daar klinkt een negatieve waardering in door. Maar sommige woorden zijn echt synoniemen van elkaar, zoals onstabiel en instabiel of impopulair, onpopulair of niet-populair."

Heb jij ook een taalvraag?

Stuur je vraag naar taalstaat@kro-ncrv.nl
De Taalstaat is er iedere zaterdagmiddag van 11.00-13.00 uur op NPO Radio 1.