Stoppen we kinderen te snel in hokjes?

Hoe zit het?

In Nederland kunnen kinderen vanaf 3 jaar naar de basisschool. In groep 7 doen ze een entreetoets: de eerste grote pijler van het niveau van een kind. In groep 8 wordt het pas echt spannend. Dan is de toets der toetsen: de Cito. De resultaten van deze toets bepalen voor een groot deel wat er in het verder schoolgaande leven gaat gebeuren. Op twaalfjarige leeftijd wordt bepaald of je op vmbo, havo of vwo komt. Uiteindelijk is het schooladvies leidend.

In Europa

Wij zijn niet het enige land dat de kinderen op jonge leeftijd opsplits in niveau’s. Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk hebben een vergelijkbaar systeem. In Duitsland worden de kinderen onderverdeeld in Gymnasium, Realschule en Hauptschule.

In de meeste landen in Europa gaat het er anders aan toe. In Engeland, België, Frankrijk, Italië en Spanje moet je na de basisschool naar een andere school. Maar op deze school word je nog niet verdeelt op niveau. Alle leerlingen volgen de zelfde kernvakken. Wel kun je in bijvoorbeeld Engeland A vakken volgen. Dit houdt in dat je dieper op bepaalde vakken ingaat.

Scandinavische landen

In de Scandinavische landen pakken ze het compleet anders aan dan in Nederland. In Denemarken, Zweden, Noorwegen, Finland en IJsland blijven de kinderen totdat ze niet meer leerplichtig zijn, op dezelfde school. Scandinavische scholen doen het vaak goed op de internationale ranglijsten voor beste onderwijs. Moeten wij ook voor het Scandinavisch model gaan?

Het is niet zo erg dus. Toch benadrukt Korpershoek dat voor sommige kinderen het gunstiger is als ze wat langer de tijd hebben om te switchen tussen de niveaus. "Dit geldt vooral voor kinderen van laagopgeleide ouders, laatbloeiers en sommige jongens", zegt de onderzoekster.

Collega-onderzoeker Harm Naaijer van het GION vergeleek het Nederlandse systeem in reactie aan Spraakmakers, onder andere ook met dat in Finland en pleit er voor om niet over te stappen. Er zitten volgens hem te veel haken en ogen staan.

Ook een systeem zoals in Groot-Brittannië, waar kinderen van verschillende niveaus langer bij elkaar blijven raadt Naaijer niet aan. Diezelfde scheiding tussen vmbo en vwo zie je namelijk daar ook, alleen dan vier jaar later.

Volgens Naaijer bevat het Nederlandse systeem genoeg reparatiemogelijkheden om alsnog goed terecht te komen. "Nederlandse leerlingen scoren relatief goed, zitten in de subtop van Europa, bijvoorbeeld op het gebied van begrijpend lezen."

Bijles

Voor de vermogende ouder is er natuurlijk een oplossing: huiswerkbegeleiding of bijles. Heeft een kind moeite met de stap van de basis naar de middelbare school, dan kun je tegen betaling extra onderwijs en begeleiding geven aan de leerling.

Kansongelijkheid

Er zijn dus initiatieven die alle scholieren proberen te betrekken. Toch constateert de Onderwijsinspectie dat kansenongelijkheid groeit. Huiswerkbegeleiding en ander vormen van niet-regulier onderwijs worden het meest gebruikt door havisten en vwo leerlingen in de bovenbouw.

Daarnaast is bijles of huiswerkbegeleiding handig voor de kinderen om op het gewenste niveau te komen, maar nog niet de oplossing van de hokjes. Vragensteller Hans Koppele wil iets beters: "Kunnen we niet een onderwijssysteem maken waarin de verschillende talenten van de kinderen tot hun recht komen, en kinderen langer bij elkaar blijven?"

Middenschool

De meeste scholen volgen netjes de richtlijnen van het ministerie van onderwijs. Toch zijn er scholen die tegen de stroming in gaan. Open Schoolgemeenschap Bijlmer is oorspronkelijk een middenschool. Dit houdt in dat ze een tweejarige brugklas hebben waarin alle niveaus bij elkaar komen. Dit experiment uit de jaren 70 van leeft nog steeds.

"We zien dat 45 procent van de vwo leerlingen van onze leerlingen geen vwo advies had op de basisschool." aldus directeur Maryse Knook. De scholieren leren van elkaar. "Dit geldt ook voor de vwo-leerlingen. Vmbo’ers hebben vaak meer technisch inzicht en zijn veel pragmatischer."

"Het ministerie van onderwijs vindt de ontwikkelingen interessant", aldus AnneLuc van der Vegt van het onderzoeksbureau Oberon. Namens het ministerie volgt Oberon de huidige experimenten en ontwikkelingen. "Gelukkig is hier ruimte voor", zegt locatieleider van Spring High Camyre de Adelhart Toorop.

Toch loopt ze nog tegen veel hindernissen aan. "Formeel gezien mogen basisschoolleerlingen niet in een middelbare schoolgebouw onderwijs volgens. Ook de bevoegdheden van de leerkrachten zijn een probleem en de geldstromen moeten strikt gescheiden zijn."

Luister hier naar deel één, twee, drie, vier en vijf van de reportage van Marielle Beers.