Zou jij willen weten of je later ernstig ziek wordt?

"Ik heb er wel wat ideeën over", zegt Berry Kriesels, directeur van Omnigen, in Spraakmakers. Zijn plan is dat iedereen in Nederland een DNA-test moet doen waaruit te herleiden valt op welke ziekten hij of zij kans heeft. Die persoon kan daar óf zijn levensstijl op aanpassen, óf zich regelmatig laten screenen en zo de ziekte voor zijn.

Volgens Kriesels is de zorg nog erg reactief: iemand wordt ziek, iemand wordt behandeld. Terwijl, vindt hij, dat er best een en ander preventief is in te zetten. "Genetisch analyse is daar een van, maar er is een heel scala aan preventiemiddelen."

De risico's

Maar een DNA-databank, is dat de oplossing? Heeft de overheid niet al genoeg informatie van ons in handen? "Ethiek is heel belangrijk", zegt de directeur. "Persoonlijker dan je DNA wordt het eigenlijk niet. Maar wat nou als wij landelijk gedecentraliseerd mensen de gelegenheid geven om hun DNA-profiel op te slaan, geanonimiseerd weliswaar."

Volgens hem zou die bulk informatie het beste in het bezit kunnen zijn van private partijen, maar wel onder toezicht van de overheid, en dat specialisten zich daarop toeleggen om het op de juiste manier te bewaren. "En men kan dan zelf aangeven in welke gradatie ze kennis daarover zouden hebben. Stel: je wil alleen preventieve informatie. Of nog een stapje verder: ook informatie over bepaalde aanleg voor niet-geneeslijke ziektes."

Wil je het weten?

Zou jij willen weten of je aanleg hebt voor bepaalde ziektes of aandoeningen? Wat doet die kennis met een mens? Daar heeft Kriesels ook aan gedacht: "Ik denk wel dat er een behoorlijke dosis begeleiding nodig is. Dat je goed als burger wordt geïnformeerd: waar vraag ik nu eigenlijk om? Het is niet makkelijk, maar tegelijk: we moeten haast wel."

Oud-kolonel van de luchtmacht Peter Wijninga en Arno Visser, president van de Algemene Rekenkamer zaten ook aan tafel bij Spraakmakers. Ziet Wijninga het plan van Kriesels zitten? "Ja, waarom niet. Zeker als het kan helpen bepaalde dingen te voorkomen. Je kunt de mensen die benaderd worden laten aangeven wat er wel en niet kan worden vrijgegeven. Wat wil ik per se voor mezelf houden? Als het grote problemen zijn zou ik het ook met mijn kinderen willen delen. Wat nu ook al gebeurt, bepaalde kankervormen zijn erfelijk."

Het is onvermijdelijk

Volgens Arno Visser lopen er in het gesprek twee discussies door elkaar: de ethische discussie en de financiële discussie. Voor hem is een DNA-databank daarom een erg gecompliceerde oplossing voor de zorgkosten. "Wordt de financiële discussie zo dominant dat je daarmee de ethische gaat overstemmen?", vraagt hij.

Berry Kriesels begrijpt de twijfels. Maar volgens hem is het, gezien de fors stijgende zorgkosten, tijd voor onorthodoxe oplossingen. "Moet je het ethische debat niet gaan houden omdat er ook een financiele kwestie aan zit? Het blijft onvermijdelijk. We kunnen wel met z’n alleen ons kop in het zand steken, maar die zorgkosten stijgen."

Kriesels: "Op mijn beurt zeg ik: dan ga ik liever proactief die enorme berg kosten aan en er iets aan proberen te doen. Vanuit de overheid en verzekeraars, laten we eens kijken wat we kunnen doen. Wel doordacht en doorrekend. Maar zonder bij voorbaat al te zeggen: nee, want er zijn mogelijk allerlei complicaties. Die uitdagingen komen onherroepelijk toch wel."