Flattenthecurve: hoe dodelijk is covid-19 echt?
- Nieuws
- Flattenthecurve: hoe dodelijk is covid-19 echt?
Het coronavirus is in korte tijd uitgegroeid tot een pandemie met verstrekkende gevolgen. Datajournalist Reinier Tromp van Argos (VPRO/HUMAN) gidst je de komende weken door de meest actuele cijfers.
Deze week liep het aantal bevestigde doden door corona op tot boven de 3.000. Maar zoals sommige attente lezers aangaven op mijn twitter en e-mail, zijn die gegevens incompleet.
Veel mensen die sterven zijn namelijk nooit op corona getest terwijl ze het wel kunnen hebben. Zij sterven thuis of in een verpleeghuis. En omdat Nederland weinig test, zien we deze sterfgevallen niet terug in de dagelijkse overlijdensstatistieken van het RIVM.
Dat is niet alleen vervelend voor de statistieken. Door alleen te kijken naar bevestigde sterfgevallen krijgen we een beperkt beeld van de werkelijke omvang van de crisis. Het is dus maar de vraag of de "intelligente lockdown" zijn doel bereikt: het beschermen van kwetsbaren.
"Het is belangrijk om naar de bevestigde doden te kijken, maar er overlijden ook mensen aan corona waarvan vooralsnog geen officiële melding wordt gedaan", zegt Ruben van Gaalen, levenslooponderzoeker bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam.
De mensen die ongemeld aan corona sterven hebben vaak al iets onder de leden. De combinatie van Covid-19 en een slecht hart bijvoorbeeld, is dan letterlijk dodelijk. Maar ze belanden vooralsnog niet in de coronacijfers.
Sterftecijfers analyseren in tijden van lockdown wordt nog ingewikkelder. De epidemie kan tegelijkertijd ook positieve effecten hebben. Van Gaalen: "Omdat we minder in de auto zitten, kan je je voorstellen dat er ook minder verkeersdoden zijn dan normaal."
Sterftecijfers 2017 tot nu
Kunnen we desondanks toch het werkelijke aantal slachtoffers uitrekenen? Hoeveel mensen overlijden er door de coronacrisis nu méér dan anders?
Hiervoor moeten we kijken naar de sterftecijfers die worden bijgehouden door het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het CBS noteert al jaren hoeveel Nederlanders wekelijks overlijden.
Als je de sterftecijfers van 2017 tot afgelopen week op een rij zet, dan zie je aan de blauwe lijn meteen hoe groot de impact is van het coronavirus. Sinds 8 maart, een week voor het land op slot ging, sterven er veel meer mensen dan tijdens dezelfde periode in eerdere jaren.
Nienke Nieuwenhuizen, voorzitter-bestuurder van de vereniging van specialisten ouderengeneeskunde Verenso, hekelde gisteren tijdens een informatiebijeenkomst voor Tweede Kamerleden de vergelijking met de jaarlijkse griepgolf, waaraan ook steevast duizenden ouderen overlijden. "Wie nog zegt dat er sprake is van een griepje, is ziende blind."
Nieuwenhuizen lijkt een punt te hebben. Zelfs de hevigste griepgolf in jaren, de gele lijn in de grafiek, valt in het niet bij de situatie nu.
Oversterfte 2020
Maar, als we willen weten hoeveel extra mensen er sterven ten opzichte van een ‘normale’ week dan moeten we het aantal doden per week vergelijken met de gemiddelde sterfte van de voorgaande weken. Dat is volgens socioloog en CBS-onderzoeker Van Gaalen 'een goede maat' om te berekenen of de sterfte die we nu meemaken inderdaad bovengemiddeld hoog is.
En je ziet: de afgelopen maand wijkt het aantal mensen dat is komen te overlijden sterk af van de periode ervoor, toen het coronavirus nog niet in volle hevigheid rondwaarde.
Tenslotte kunnen we nu ook uitrekenen hoeveel coronadoden in de officiële statistieken ontbreken. We weten nu hoeveel doden er per week extra overlijden dan anders. Trekken we daar het aantal bevestigde coronadoden vanaf, de RIVM-lijstjes die je dagelijks hoort, dan zou de uitkomst het werkelijke aantal doden als gevolg van de epidemie moeten benaderen.
En zo komen we op de laatste grafiek. Je ziet dat inmiddels bijna de helft van de coronadoden onbevestigd is. Dit zijn de mensen die overlijden, thuis of in verpleeghuizen, zonder te zijn getest op de aanwezigheid van het virus. Je ziet in het rood de stille ramp die zich in Nederland voltrekt.
We moeten een kleine slag om de arm houden. Bedenk, dit zijn waarschijnlijk mensen die meer mankeren dan alleen corona. Het zijn kwetsbare mensen, die wellicht ook zonder corona eerdaags waren overleden. Maar de hoge oversterfte wijst erop dat het werkelijke aantal coronaslachtoffers bijna dubbel zo groot is. Het werkelijke aantal coronadoden ligt op dit moment niet op 3.062 (RIVM) maar rond de 5.500.
#Flattenthecurve?
Dus wat zegt dit over onze controle over de uitbraak van het virus? Vlakt ook de oversterfte in Nederland af, zoals we eerder zagen bij het aantal ziekenhuis- en IC-opnames?
Van Gaalen: “Ik ben nog wat voorzichtig maar de stijging is er sinds deze week uit. En dat is een hoopvol iets.”
Gerelateerd
