Steeds meer mensen hebben 'toeslagenvrees': 'Mijn zoon moest 5000 euro terugbetalen binnen 14 dagen'

Caminada ziet al vanaf het begin van het huidige toeslagenstelsel de problemen die het met zich meebrengt. "Niet de leefwereld van de mensen, maar het systeem staat centraal", legt hij uit. "Het idee was om het systeem simpeler te maken. Dat is niet gelukt." Volgens Caminada komt dit doordat het huidige stelsel niet alleen kijkt naar de laagste inkomens, maar naar een veel groter deel van de samenleving dat toeslagen kan aanvragen. "Dat maakt het systeem veel te groot."

5000 euro terugbetalen

Het grootste probleem blijft dat mensen van tevoren een inschatting moeten maken van hun jaarinkomen. Op basis daarvan krijgen ze toeslagen. Maar als er vervolgens iets verandert in hun leven, bijvoorbeeld een nieuwe baan, weten ze niet dat ze dit moeten doorgeven. Het gevolg: het moeten terugbetalen van de toeslagen; soms wel duizenden euro’s die in korte tijd betaald moeten worden.

De kinderen van Spraakmakers-luisteraar Robert van der Hoek overkwam dit ook, met "toeslagenvrees" tot gevolg. "Mijn zoon moest binnen veertien dagen ruim vijfduizend euro terugbetalen", vertelt Van der Hoek. "Ik heb als ouder toen bijgesprongen. Maar mijn zoon vraagt sindsdien geen toeslagen meer aan: dan maar de broekriem aanhalen, zegt hij."

Ook Van der Hoek ziet hoe zijn kinderen nu geld mislopen door die 'toeslagenvrees'. Want, zo benadrukt hij, ze willen een dergelijke terugvordering nooit meer meemaken.

Toeslagenaffaire in het achterhoofd

Dat geluid herkent Rianda Kelder, schuldhulpverlener in Hollands Kroon. "Zeker met de toeslagenaffaire in het achterhoofd durven mensen geen aanvraag meer te doen", ziet Kelder. "Het huidige systeem is helaas zo ingericht dat het gebaseerd is op een schatting van het jaarinkomen. Dat maakt het heel onzeker."

Veranderen van het stelsel?

Hoe zou het dan beter kunnen? Voormalig commissielid Koen Caminada stelt dat minstens twee dingen belangrijk zijn om te veranderen. "Allereerst moet de leefwereld van mensen centraal staan. Ten tweede: Nederland moet goede systemen uit het buitenland overnemen." Caminada noemt België als voorbeeld: "In Nederland moeten mensen langs allerlei loketten, met het risico op fouten. Maar in België gebeurt dit automatisch. Die automatisering moet ook hier kunnen."

'Zet geld apart'

Marinus van den Brink helpt als vrijwilliger mensen bij hun aangifte inkomstenbelasting. Hij ziet nog een belangrijk verbeterpunt: "Maak de formulieren leesbaarder", is zijn oproep aan de Belastingdienst. "Mijn dochter is zwaar dyslectisch, probeer dan deze formulieren maar eens te lezen."

Ook heeft Van den Brink een belangrijk advies voor iedereen die toeslagen ontvangt. "Als ik mensen help, zeg ik altijd: kijk of je het geld van de toeslagen direct nodig hebt. Zet het anders op een aparte rekening, want de kans is groot dat je het terug moet betalen."