Onze recensent Wim Berkelaar bespreekt de nieuwste historische boeken. Wido Smeets, Goed gerei. Opkomst en ondergang van een (meubelmakers)familieGerard Aalders, Het Instituut. Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie als speelbaal van Den Haag en KoningshuisAndrew Roberts, Winston Churchill. De biografie

Meisjes die kaalgeschoren worden omdat ze het met de Duitsers hadden gedaan. Het zijn even bekende als beschamende beelden. In mei 1945 werden vrouwen die geheuld hadden met de bezetter, de zogeheten moffenmeiden, publiek te schande gemaakt. Journaliste Rianne Oosterom sprak met ooggetuigen, spitte archieven door en ontdekte het laatste slagveld van de Tweede Wereldoorlog: het vrouwenlichaam. Ze schreef ‘Moffenmeiden, over soldatenliefjes, knippers en omstanders’. De schrijfster is te gast.

' De Arme Loes'

Antonio Gramsci. Wie in Italië komt, die herkent zijn naam wel van de vele pleintjes en straten die naar hem zijn vernoemd. En anders wel van de posters met zijn portret die in linksige universiteitsboekwinkeltjes hangen. Gramsci was een marxistisch filosoof die uitgroeide tot de martelaar van het anti-fascisme, een soort Italiaanse Che Guevarra. Zijn bekendste werk, dat hij optekende in de gevangenis, is nu in het Nederlands vertaald, en voorzien van een voorwoord door historicus Arthur Weststeijn. De titel: Alle mensen zijn intellectuelen.

Hij vindt dat lhbt’ers door overheden geëlimineerd moeten worden, maar wat ook mag, is dat “ze zichzelf een kogel door het hoofd schieten”. Haatprediker Steven Anderson wil op 23 mei naar Nederland komen om zieltjes te winnen. Het COC lobbyt inmiddels tegen de komst van de Amerikaan. Maar wie is de predikant van de Faithful Word Baptist en past zijn optreden, net als de Nashvilleverklaring, in een nieuwe anti-homo golf? Historica Anna Tijsseling is te gast.

Met de nieuwe Japanse keizer, boek over moffenmeiden en in Het Spoor Terug: Karl Marx Universiteit.

Met haatprediker Steven Anderson, cultuurmarxist Gramsci, de column van Nelleke Noordervliet, de avant-gardisten en historische boeken met Wim Berkelaar.

Als in het buitenland de pleuris uitbreekt gaan Nederlandse multinationals vaak door met de business as usual. Heineken bleef bier brouwen tijdens de genocide in Rwanda, Shell bleef olie pompen tijdens de apartheid. Meestal beroepen de multinationals zich op onwetendheid over de lokale situatie, maar Willem de Haan, hoogleraar criminologie aan de VU, kwam erachter dat dat in het geval van Akzo in Argentinië niet zo was. Volgens hem wist de Raad van Bestuur van het Nederlandse Akzo dat het militaire regime van Videla in Argentinië misdaden tegen de mensheid pleegde. Sterker nog, ze wisten dat werknemers van hun eigen lokale branche werden ontvoerd. En toch bleven ze gewoon door produceren. Zo blijkt uit het artikel dat hij recent publiceerde in ‘Business History’. De auteur is te gast.

Gisteren was het 20 jaar geleden dat twee scholieren Columbine High School binnenliepen en een bloedbad aanrichtten. Het was het begin van het tijdperk van de zogeheten school shootings. Een tijd waarin Amerikaanse ouders er niet blind meer op vertrouwen dat hun kind op school veilig is, én een tijd waarin ieder Amerikaans schoolkind gedrild wordt op de mogelijkheid van een schietpartij. Hoe valt het voornamelijk Amerikaanse fenomeen van de school shooting toch te verklaren? En waarom zijn school shootings 20 jaar na Columbine talrijker en dodelijker dan ooit? Die vragen bespreken we met Markha Valenta, amerikanist aan de Radboud Universiteit.

Van krantenjongen tot miljonair. Het schijnt, hoewel bij hoge uitzondering, te zijn voorgekomen in het Romeinse Rijk. De krantenjongen was in dat geval een vrijgelaten slaaf, de miljonair doorgaans een ordinaire Nouveau Riche. Zo’n opgeklommen vrijgelatene is de hoofdpersoon uit de nieuwe en eerste historische roman van classica Willemijn van Dijk ‘Het wit en het purper’. Hij brengt het zelfs tot aan het hof van keizer Claudius, waar hij onbedoeld aan de wieg zal blijken te staan van de ondergang van de dynastie. De schrijfster komt vertellen over haar hoofdpersoon Pallas en het hof van Claudius en Nero.

De column is deze week van Nelleke Noordervliet.

Heel Frankrijk is in diepe rouw, want de Notre Dame is afgebrand. Dat wil zeggen: de Dame zit zonder dak, gotische toren en talloze pinakels en duivelsbeelden. Van binnen is ze ernstig geblakerd en zwart, waar ze eens maagdelijk wit was. Ondertussen staat het kapitaal klaar om Onze Lieve Vrouw weer op te helpen knappen, maar hoe werd de Notre Dame eigenlijk ooit gebouwd en wie betaalden haar? Uit welke geestgesteldheid kwamen dit soort kathedralen, de christelijke piramides van de Middeleeuwen, voort? Middeleeuwenkenner Peter Raedts is te gast.

Met de Armeense genocide en in Het Spoor Terug: De Jodenvervolging in foto's.

Met de Notre Dame, Akzo onder Videla, 20 jaar na Columbine, de column van Nelleke Noordervliet en slavenheld Pallas.

In geen ander West Europees land werden zoveel joden weggevoerd tijdens de bezetting als in Nederland. Van de 140.000 joden kwamen er ruim 101.000 om. In geen enkel ander land ook werden er zoveel foto’s gemaakt van de razzia’s en het oppakken. De foto-historici René Kok en Erik Somers maakten er het boek en de tentoonstelling ‘De Jodenvervolging in foto’s’ over. Michal Citroen maakte met de historici de gelijknamige documentaire.

Volgende week woensdag wordt op 24 april herdacht dat de Armeense genocide inmiddels 104 jaar geleden is. En voor het eerst doen nazaten van daders en slachtoffers dit samen. In Assen leggen jongeren van Armeense, Turkse en Koerdische afkomst gezamenlijk een krans bij het monument ter plaatse. Televisiemaker Sinan Can, Tayfun Balcik en Haygan Mardikjan zijn te gast.

De A1, de weg door de Veluwe, over de IJssel naar de grens met Duitsland gaat op de schop. De weg wordt verbreed en er komen ijzeren poorten met verkeersbegeleiding. Ooit werd de weg aangelegd om ons patriottisme aan te wakkeren. Want wie langs de Veluwe en andere landschappen raasde, zou vanzelf een goede vaderlander worden; dromend van brede rivieren door traag oneindig landschap en de handen vast aan het stuur. Maar wat is er straks nog over van die natuur-patriottistische educatie? Mathijs Deen maakte de documentaire over de A1.

Aan de vooravond van de perestrojka bruiste het in wat toen nog heette Leningrad. De Russische rocklegende Viktor Tsoj en zijn band Kino maakte sovjetrock van eigen bodem. Ze speelden alle zalen, zaaltjes en kelders plat. Hun roemruchte optredens zijn door regisseur Kirill Serebrennikov op film vastgelegd en zijn nu voor het eerst in Nederland te zien. Rock- en Ruslandkenner Gijs Kessler is te gast.

De snorfiets van het fietspad; veiligheid en vrij baan voor de fietser. De fietser was het al, maar is nu helemaal de baas in Amsterdam. Ooit, in de jaren zestig, werd de stad voorbereid op de auto, als hoogste in de verkeersrangorde. De openbare ruimte behoort tegenwoordig de ongemotoriseerde tweewieler toe. Sinds vorige week is in het Amsterdamse Stadsarchief de tentoonstelling ‘Fietsstad Amsterdam’ te zien. Fred Feddes, auteur van het gelijknamige boek komt praten over de stad, de fiets en het einde van de dominantie van de snorfiets.

Voor veel Nederlanders voelt het slavernijverleden als iets dat ver weg in de koloniën plaatsvond. Maar een nieuw boek, de Gids slavernijverleden, toont dat je bijna overal in Nederland sporen van het slavernijverleden kan vinden: van Amsterdam tot Vlissingen en van Leeuwarden tot aan Groningen. Twee auteurs van de gids zijn zondag te gast. Nancy Jouwe en Ellen-Rose Kambel, directeur van de Rutu Foundation voor intercultureel en meertalig onderwijs.

‘Het is gevallen, wij hebben gewonnen’, riepen de demonstranten afgelopen donderdag in Soedan. Door toedoen van het leger is de niet weg te branden dictator al-Bashir afgetreden en kan het land een nieuwe start maken. Maar waar komt deze revolutie met sit ins vandaan, wat is verklaring voor de grote de rol van vrouwen als de studente Alaa Salah bij de opstand en wat is er te verwachten van het leger? Soedankenner en schrijver van een lijvig proefschrift over de vrouwen in Soedan Karin Willemse is te gast.

De column is deze week van Micha Wertheim.

Voor het eerst is het astronomen gelukt om een portret te maken van een zwart gat, of eigenlijk, van de schaduw ervan. Een internationaal team, met onder meer medewerkers van de Radboud Universiteit, heeft dat beeld afgelopen week aan de wereld gepresenteerd. Maar sinds wanneer hebben we een vermoeden van het zwarte gat? In elk geval had een achttiende-eeuwse astronoom er al gedachten over. Wetenschapsjournalist Govert Schilling, hoogleraar galactische sterrenkunde, is te gast.

Met Fietsstad Amsterdam, Sovjetrockfilm Leto en in Het Spoor Terug: De A1.

Met de eerste afbeelding van een zwart gat, de opstand in Soedan, de column van Micha Wertheim, de Slavernijgids en de app van Xi.

Vroeger hersenspoelde het rode boekje van Mao elke Chinees, nu disciplineert de app van de grote leider van de natie Xi iedere inwoner van China. Dagelijks krijgen tientallen miljoenen gebruikers een ‘gouden quote’ op hun smartphone binnen. En wie in China vooruit wil, doet er goed aan de speeches van Xi terug te kijken en de quizvragen over zijn heerschappij te beantwoorden. Dat levert punten op, en punten zijn een voorwaarde voor een verdere loopbaan. Sinologe Manya Koetse over de communistische dictatuur in een nieuw digitaal jasje.

Een kleine rondleiding langs de Rembrandts in het Mauritshuis. In het Rembrandtjaar staan we met directeur Emilie Gordenker even stil bij de Rembrandts ter plekke.

Boekjes, een spaarpot, grammofoonplaatjes, puzzels. Veertig jaar lang verzamelde mevrouw Ineke Reitsma alles van Roodkapje. ‘Maar nu is het mooi geweest’. Van haar collectie schonk zij ruim zevenhonderd boeken aan het Meertens Instituut. Maar wat is het verleden van Roodkapje? En waar gaat het met haar heen? Roodkapje-onderzoeker Folgert Karsdorp buigt zich met Ineke Reitsma over het fenomeen van de onschuld dat een keer niet naar haar moeder luisterde.

De column is deze week van John Jansen van Galen.

Deze week is het precies 25 jaar geleden dat de genocide in Rwanda begon. Een half tot een miljoen Tutsi’s en gematigde Hutu’s kwamen erbij om het leven. Nog altijd trekt de volkerenmoord een spoor door het land en vluchtelingengemeenschappen in de diaspora. Marie Bamutese is een overlevende van de genocide in Rwanda en van de ‘vergeten’ genocide in Congo die daarop volgde en die 200.000 vluchtelingen uit Rwanda het leven koste. Zij publiceerde onlangs samen met haar man en indertijd verslaggever ter plekke Peter Verlinden ‘Overleven met de dood’. De auteurs zijn te gast.

Het Binnenhof moet opgeknapt, maar de plannen van de architecten die het moeten doen zijn veel te duur, meent de Tweede Kamer. Deze week werd bekend dat er gedoe is over de renovatie van het parlement die in 2020 rond zou moeten zijn. Het uitverkozen architectenbureau voor de herinrichting van de Tweede Kamer zou moeten worden vervangen. Zo gaat het gerucht. Maar hoe gaat Nederland eigenlijk om met het historische visitekaartje van de democratie in Den Haag, en hoe doen ze dat in vergelijkbare westerse landen? Is daar het parlement de historisch verantwoorde de parel der natie? Cultuurhistoricus Gerard Rooijakkers buigt zich over de herinrichting van ons parlement, en fotograaf Nico Bick, auteur van een nieuw fotoboek over 28 parlementen, vertelt over de architectuur van de democratie elders.

In de Amerikaanse staat North-Dakota hebben wetenschappers het Pompeï van de dinosauriërs gevonden. Het blijkt een modderpoel met sporen van een meteorietinslag die heel de aarde deed beven en overstromen. Het bewijs dat de meteoriet van 66 miljoen geleden een einde maakte aan het leven van de dino’s is nu geleverd. En dat met een grote bijdrage van de Nederlandse hoogleraar geologie Jan Smit van de Vrije Universiteit. Jan Smit komt vertellen over de inslag, de gevolgen en het einde van Jurassic Park op aarde.

Was Johan Maurits gewoon fout of moeten we zijn slavenhandel en suikerwandel in zijn tijd zien. En hoe ga je als museum om met gevoelig en schuldig erfgoed, zoals de buste van Johan Maurits? Een gesprek met Groen Links kamerlid Zihni Ozdil, Valika Smeulders, mede-samensteller van de slavernij-tentoonstelling in het Rijks Museum, cultuurhistoricus Gerard Rooijakkers en Lea van der Vinde, conservator van het Mauritshuis.

Een kleine rondleiding door de expositie over de andere Maurits van Oranje, niet de stedendwinger, maar de slavenplantage-eigenaar en gouverneur. Met Emilie Gordenker, directeur van het Mauritshuis.

Met: Rebrandt in het Mauritshuis, het parlement als historisch visitekaartje, Overleven met de dood, de column van John Jansen van Galenen Roodkapje.

Met: de expositie over Johan Maurits, de vraag of Johan Maurits fout was en de meteoriet die de dino's uitroeide.

Het is aan de late kant, maar het kan nog. Spanje en het Vaticaan moeten excuses aanbieden aan Mexico voor het bloedbad onder de inheemse bevolking 500 jaar geleden. Dat vindt de linkse president Lopez Obrador, die overigens ook heeft erkend dat de Mexicaanse staat zelf ook genocidaal is opgetreden tegen de oorspronkelijke inheemse bewoners. Spanje wil niets van verontschuldigingen weten, en het Vaticaan heeft vier jaar geleden al zijn excuses aangeboden voor de medewerking aan volkerenmoorden in deze regio. Te gast zijn historicus Dik van der Meulen en Spanje-correspondent Lex Rietman.

Met Manager Napoleon, Historische Podcasts en in Het Spoor Terug: Vrouwen van Staal.

Met Mexico die excuses eist voor de moorden op de inheemse bevolking, de hongerwinter, de column van Abdelkader Benali, de paus die ringkussen ontweek en met Wim Berkelaar die deze maand weer historische boeken bespreekt.

Het Spoor Terug, Bierbrouwer in de Grote Oorlog, deel 2 De Noord-Franse bierbrouwer Alphonse Froidure werd in 1914 meegesleept in de Grote oorlog. 33 Jaar oud werd hij als vader van vijf kinderen, ’s nachts gemobiliseerd. Hij bracht de oorlog door als frontsoldaat, totdat hij omkwam in de loopgraven bij Flirey.
Froidure liet een velddagboek en vele brieven na. Zijn achterkleindochter Sophie reisde zijn oorlogsverleden achterna en maakte op basis van zijn egodocumenten de tweedelige documentaire: ‘Alphonse en de Grote oorlog’, vandaag het tweede deel, gemaakt door Sophie van Leeuwen en Pieter-Bas van Wiechen

Het Spoor Terug, Bierbrouwer in de Grote Oorlog, deel 2 De Noord-Franse bierbrouwer Alphonse Froidure werd in 1914 meegesleept in de Grote oorlog. 33 Jaar oud werd hij als vader van vijf kinderen, ’s nachts gemobiliseerd. Hij bracht de oorlog door als frontsoldaat, totdat hij omkwam in de loopgraven bij Flirey.
Froidure liet een velddagboek en vele brieven na. Zijn achterkleindochter Sophie reisde zijn oorlogsverleden achterna en maakte op basis van zijn egodocumenten de tweedelige documentaire: ‘Alphonse en de Grote oorlog’, vandaag het tweede deel, gemaakt door Sophie van Leeuwen en Pieter-Bas van Wiechen

Het Spoor Terug, Bierbrouwer in de Grote Oorlog, deel 2 De Noord-Franse bierbrouwer Alphonse Froidure werd in 1914 meegesleept in de Grote oorlog. 33 Jaar oud werd hij als vader van vijf kinderen, ’s nachts gemobiliseerd. Hij bracht de oorlog door als frontsoldaat, totdat hij omkwam in de loopgraven bij Flirey.
Froidure liet een velddagboek en vele brieven na. Zijn achterkleindochter Sophie reisde zijn oorlogsverleden achterna en maakte op basis van zijn egodocumenten de tweedelige documentaire: ‘Alphonse en de Grote oorlog’, vandaag het tweede deel, gemaakt door Sophie van Leeuwen en Pieter-Bas van Wiechen

Het Spoor Terug, Bierbrouwer in de Grote Oorlog, deel 2 De Noord-Franse bierbrouwer Alphonse Froidure werd in 1914 meegesleept in de Grote oorlog. 33 Jaar oud werd hij als vader van vijf kinderen, ’s nachts gemobiliseerd. Hij bracht de oorlog door als frontsoldaat, totdat hij omkwam in de loopgraven bij Flirey.
Froidure liet een velddagboek en vele brieven na. Zijn achterkleindochter Sophie reisde zijn oorlogsverleden achterna en maakte op basis van zijn egodocumenten de tweedelige documentaire: ‘Alphonse en de Grote oorlog’, vandaag het tweede deel, gemaakt door Sophie van Leeuwen en Pieter-Bas van Wiechen

Het Spoor Terug, Bierbrouwer in de Grote Oorlog, deel 2 De Noord-Franse bierbrouwer Alphonse Froidure werd in 1914 meegesleept in de Grote oorlog. 33 Jaar oud werd hij als vader van vijf kinderen, ’s nachts gemobiliseerd. Hij bracht de oorlog door als frontsoldaat, totdat hij omkwam in de loopgraven bij Flirey.
Froidure liet een velddagboek en vele brieven na. Zijn achterkleindochter Sophie reisde zijn oorlogsverleden achterna en maakte op basis van zijn egodocumenten de tweedelige documentaire: ‘Alphonse en de Grote oorlog’, vandaag het tweede deel, gemaakt door Sophie van Leeuwen en Pieter-Bas van Wiechen

Het Spoor Terug, Bierbrouwer in de Grote Oorlog, deel 2 De Noord-Franse bierbrouwer Alphonse Froidure werd in 1914 meegesleept in de Grote oorlog. 33 Jaar oud werd hij als vader van vijf kinderen, ’s nachts gemobiliseerd. Hij bracht de oorlog door als frontsoldaat, totdat hij omkwam in de loopgraven bij Flirey.
Froidure liet een velddagboek en vele brieven na. Zijn achterkleindochter Sophie reisde zijn oorlogsverleden achterna en maakte op basis van zijn egodocumenten de tweedelige documentaire: ‘Alphonse en de Grote oorlog’, vandaag het tweede deel, gemaakt door Sophie van Leeuwen en Pieter-Bas van Wiechen