Op vrijdag 7 december houdt professor Annelien de Dijn haar oratie aan de Universiteit van Utrecht over "Vrijheid en gelijkheid: De idealen van de Atlantische Revoluties". Wat is de definitie van vrijheid? Hoe gaat dat samen met gelijkheid? Annelien de Dijn geeft antwoord op deze vragen en legt uit wat deze begrippen betekende voor de Atlantische Revolutionaire.

Gekko's zijn kleine reptiel-achtigen die dingen kunnen doen die een superheld niet misstaan. Tot hun kunstjes behoren onder meer over het plafond lopen, met een gigantische snelheid wegschieten, én (last but not least) over water rennen. Sommige soorten kunnen ook hun huid (die overigens waterafstotend is) van kleur laten veranderen, en hun staart verliezen en opnieuw laten aangroeien. Onderzoekers uit het wetenschappelijke tijdschrift Current Biology hebben zich gefocust op de redenen waarom de gekko over water kan lopen. Dat is interessant, want er zijn niet veel andere dieren op aarde die dat kunnen. Nu weten wij weten ook dat Ans Hekkenberg (wetenschapsredacteur bij New Scientist) toevallig ook een baby-(wimper)gekko als huisdier heeft. Dat dier heeft ze de naam Smaug (nickname: who is fire, who is death) gegeven, geïnspireerd op de pratende draak uit The Hobbit. Hekkenberg heeft met veel belangstelling de studie gelezen. We vragen aan Sm.. Hekkenberg hoe gekko's het water de baas kunnen zijn.

Hoe doe je als wetenschapper goed, degelijk en onafhankelijk onderzoek? Naar aanleiding van recente discussies over fraude, onjuist gebruik van statistiek en belangenverstrengeling maakte Focus een drieluik over de stand van de wetenschap. Afgelopen nacht het derde en laatste deel. Verslaggever Laura Molenaar ging op bezoek bij Iris van der Tuin, die als filosoof verbonden is aan de Universiteit Utrecht. Donderdagmiddag,op 6 december, houdt zij haar oratie voor haar aanstelling als hoogleraar Theorie van de Cultuurwetenschappen. En in Focus praten we over het onderwerp van haar oratie, namelijk: heeft de bubbel waar wetenschappers in zitten invloed op de kwaliteit van hun onderzoek?

Herinner jij je nog de laatste keer dat je uit eten ging? Weet je nog met wie je was en naar welk restaurant je ging? Hersenwetenschapper Silvy Collin onderzoekt hoe herinneringen opgeslagen worden in het brein. Ze werkt bij het geheugenlab van de prestigieuze Amerikaanse universiteit Princeton.

Hens Zimmerman neemt ons wekelijks mee naar de ruimte en onthult hij op zijn geheel eigen wijze de geheimen van ver buiten de dampkring. Deze week bespreekt Hens de invloed van Amerikaanse presidenten op de astronomie in de VS.

Vandaag lanceert de Chinese ruimtevaartorganisatie een maanlander lanceren die op de achterkant van de maan terecht moet komen. Als dit lukt, is dat een historische gebeurtenis. Want hoewel er al beelden van gemaakt zijn is nog nooit iets of iemand op het oppervlak van de achterkant maan geland. En, hoewel ze niet donkerder is dan de voorkant, ziet ze er in vergelijking met de oppervlakte van de voorkant heel anders uit. Er zijn ook nog andere belangrijke projecten met deze missie verbonden. Eerder al dit jaar lanceerde China een satelliet die het maanlandingsproces in goede banen moet leiden. Bij die satelliet zit ook een radio-antenne (genaamd de Netherlands China Low-frequency Explorer) waar onderzoekers van de Radboud Universiteit, ASTRON en ISIS hard aan gewerkt hebben. Die radio-antenne zal aan de achterkant van de maan (vrij van alle mogelijke ruis van de aarde) signalen vanuit de ruimte proberen op te vangen om meer te weten te komen over hoe sterren en sterrenstelsels zijn ontstaan in het vroege heelal. We spreken met Marc Klein Wolt, astrofysicus en directeur van het Radboud Radiolab, en bezieler van het radioproject.

In de rubriek Biologische Lariekoek onderzoeken biologen Maartje Kouwen, Steijn van Schie en Koen Moons moderne sprookjes en misvattingen. Ze schreven het boek ‘Plassen over Kwallenbeten’. Iedere week lezen ze er een hoofdstuk uit voor waarin ze biologische lariekoek onder de loep nemen. Deze week leest Koen Moons voor over: je wordt verkouden van kou.

Dat de ijskap op Groenland door klimaatopwarming snel smelt en de zeespiegel doet stijgen weten we al langer. Maar een team van klimaatwetenschappers, waaronder polair meteoroloog Michiel van den Broeke (Universiteit Utrecht), ontdekte dat de huidige smeltsnelheid in vergelijking met de afgelopen eeuwen (en waarschijnlijk afgelopen millennia) nog niet is voorgekomen. De onderzoekers kwamen tot deze bevinding met behulp van analyses van het ijs dat ze op verschillende plaatsen in het gebied geboord hebben. De conclusie is opnieuw een sterk bewijs dat er wel degelijk sprake is van een uitzonderlijke klimaatopwarming en dat deze opwarming door de mens veroorzaakt is. Het onderzoek werd in het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift Nature gepubliceerd. We spreken met Van den Broeke over de betekenis van hun bevindingen voor onze aarde.

De klimaatgezant van Katowice. Het klinkt als een krimi, met een langzaam ontvouwend plot. En dat is het misschien ook wel. Afgelopen maandag is de klimaattop begonnen, in Katowice, Polen. Een enorme conferentie met twintigduizend deelnemers. Ons land wordt daar vertegenwoordigd door Marcel Beukeboom, Klimaatgezant voor het Koninkrijk der Nederlanden. En hij is bij ons te gast, vers van de conferentie.

Vandaag hebben we nieuws uit de scheikunde. Het malariamedicijn Lariam staat erom bekend dat het flinke bijwerkingen kan hebben. Van draaierigheid en hoofdpijn tot hallucinaties, angsten en depressies. Scheikundigen van de Radboud Universiteit Nijmegen hebben nu een techniek ontwikkeld waarvan ze hopen dat hij bijwerkingen van zulke medicijnen kan verminderen. Wij praten erover met scheikundige en promovendus Ton Engwerda.

In het lekenpraatje is Promovendus Bob Schoemaker te gast. Hij hoopt op 6 december te promoveren aan de Universiteit van Leiden op het onderwerp: Het onderwijs in de Nederlandse taal op de lagere school van 1750 tot 1850. Hoe deed de Nederlandse taal zijn intrede op de lagere school? En hoe veranderden het onderwijs en de onderwijzer?

Never change a winning team luidt een bekend gezegde, maar misschien is het toch meer dan dat. Een nieuwe Amerikaanse studie uit het tijdschrift Nature Human Behaviour laat namelijk zien dat teamspelers die in het verleden gezamenlijk succes hebben gekend, ook in de toekomst een grotere kans hebben om te winnen. Dat deden ze door een gigantische competitiedataset van de Engelse Premier League (Voetbal), de NBA (Amerikaanse Basketbal), MLB (Amerikaans Baseball), de Premier League uit India (Cricket) en zelfs de online multiplayer-game DOTA2 te maken en te analyseren. Dit team-effect was beduidend kleiner in vergelijking met de kwaliteit van het team an sich, maar werd wel teruggevonden in elk van de onderzochte competities. We praten erover met Casper Albers, hoofddocent statistiek aan de Universiteit Groningen, die de studie voor ons bekeken heeft.

Vandaag arriveert NASA's ruimtesonde OSIRIS-Rex bij asteroïde Bennu. OSIRIS-rex moet een monster van de asteroïde nemen en het materiaal in 2023 hier op aarde afleveren. Daarmee kunnen we meer te weten komen over de oorsprong van het leven hier op aarde. Wij praten erover met Fred Jansen. Hij leidt op dit moment de GAIA-missie bij de Europese ruimtevaartorganisatie ESA en hij is in het verleden kort betrokken geweest bij OSIRIS-Rex.

Kun je als wetenschapper nog onafhankelijk onderzoek doen als dat gefinancierd is door een bedrijf met eigen ideeën en belangen? Verslaggever Laura Molenaar praat met Jeroen de Ridder, die aan de Vrije Universiteit onderzoek doet naar de wisselwerking tussen bedrijf en universiteit.

Iedere week neemt Hens Zimmerman ons mee naar de ruimte en onthult op geheel eigen wijze de geheimen van ver buiten de dampkring. Deze week bespreekt hij het object Oumuamua. Een mysterieuze rode steen die door ons zonnestelsel zoeft.

Niet alleen in het Victoriaanse Londen van Jack the Ripper kwam moord al regelmatig voor. Dat maakt een nieuwe fascinerende kaart over het middeleeuwse Londen (de 14de eeuw) duidelijk. Het is een creatie van Manuel Eisner (een criminoloog uit Cambridge) en je kunt erg makkelijk mee kijken in welke Londense straat een moord werd gepleegd. En wat blijkt? Vooral in de avond en op zondag moest je echt wel op je hoede zijn. Want dan zou je de meeste kans lopen om in de Londense straten neergeveld te worden. Van bakkers, ridders, prostituees, tot zelfs priesters. In elke beroepscategorie zat er wel een potentiële moordenaar. Kunsthistoricus Sanne Frequin (op twitter bekend onder de naam @_a_tomb_a_day) heeft een grote fascinatie voor macabere gebeurtenissen uit de middeleeuwen. Ze heeft zich dan ook bijzonder goed geamuseerd met de kaart. Ze legt aan ons uit wat de kaart zo speciaal maakt en wat de kaart aantoont. Frequin schreef overigens ook al een drietal interessante artikelen over de middeleeuwen voor de website wetenschap.nu.

Politiek wetenschapper Harmen van der Veer promoveerde onlangs aan de Universiteit van Amsterdam. Hij onderzocht wat voor een Europarlementariër belangrijker is: partijbelang of landsbelang. Duizendenen en nog eens duizenden documenten van het Europees parlement heeft hij daarvoor doorgespit. En met resultaat!

Hoe opereert de democratie in een land met meer dan honderd talen, tachtig eilanden en zeventien politieke partijen? Ondanks de verdeeldheid is de democratie op de archipel Vanuatu, gelegen naast Australië, bijzonder stabiel. Wouter Veenendaal onderzoekt hoe het kan dat kleine staatjes vaak juist een stabiele democratie hebben.

Een zeer groot internationaal team van wetenschappers heeft voor het eerst duidelijk een aantal genen gevonden die een verhoogd risico op ADHD met zich mee brengen. Dat is interessant, omdat wereldwijd 5 procent van de kinderen en 2.5 procent van de volwassenen de diagnose krijgen. Maar hoewel een sterke genetische basis aanwezig is, zijn de exacte mechanismen achter ADHD nog altijd een groot mysterie. De onderzoekers (waarbij ook heel veel Nederlandse wetenschappers betrokken waren) publiceerden hun bevindingen in het wetenschappelijke Nature Genetics. Barbara Franke, professor moleculaire psychiatrie aan het Radboud UMC, is een van hen. We vragen aan haar wat dit onderzoek zo speciaal maakt, en wat we met deze resultaten zijn.

Gemiddeld eens per vier minuten overlijdt er iemand aan een slangenbeet. Hoe verkrijg je antigif tegen een slangenbeet? En hoe komt het dat er nog steeds zo veel mensen overlijden door slangengif? We spreken presentatrice Elisabeth van Nimwegen en regisseur Dirk de Bekker over de uitzending van FocusTV over remedies tegen slangenbeten.

De wetenschapper die claimt dat hij baby's genetisch heeft gemanipuleerd, heeft zijn werk na een oorverdovende radiostilte toegelicht. Hij gaf een presentatie op de International Summit on Human Genome Editing en kon vervolgens rekenen op een stortvloed aan kritische vragen. Maar klopt zijn claim? Niels Geijsen meent van wel. Hij is hoogleraar regeneratieve geneeskunde aan het Hubrecht Instituut en de Universiteit Utrecht en bekeek de gegevens van He Jiankui. Daarin zag hij ook dat He Jiankui een embryo implanteerde dat een onbedoelde genetische verandering bevatte...

We gaan naar China, naar het nieuws dat zo enorm veel stof heeft doen opwaaien.. De Chinese wetenschapper Jiankui He claimt dat hij de eerste genetisch gemodificeerde baby's de wereld in heeft geholpen. Jiankui He heeft met de relatief nieuwe techniek Crispr-cas9, direct na een aantal ivf-bevruchtingen in het dna van de bevruchte eicellen geknipt. Uiteindelijk kwam een tweeling ter wereld die door deze ingreep zou zijn beschermd tegen hiv. De Chinese overheid lijkt geschrokken kondigt een onderzoek aan. Ook op de zogeheten 'International Summit on Human Genome Editing' in Hong Kong is dit het gesprek van de dag. Wij spreken vanaf dat congres met Guido de Wert, hoogleraar biomedische ethiek aan de Universiteit Maastricht. Lucas de Man - theatermaker en regisseur bij Stichting Nieuwe Helden - interviewde Jiankui He afgelopen juni voor zijn serie over millenials in Oost-Azië. Hij deelt zijn observaties over deze wetenschapper.

Het is nu officieel door de wetenschap vastgesteld. De moderne mens heeft in het verre verleden in dezelfde tijdsperiode geleefd als dé echte eenhoorn. Geen elegant wit paard met een klein sierlijk hoorntje op het hoofd, maar wel de Siberische eenhoorn: een harige kolos zo groot als een olifant, met een hoorn minstens zo groot als een kind. En snel rennen kon hij ook al. Nederlandse onderzoekers van de Universiteit Groningen en Universiteit Leiden hebben de beenderen van een aantal fossielen gedateerd, en kwamen er op uit dat het dier 39.000 jaar geleden minstens nog in leven was. En dat is meer dan 200.000 jaar later dan we eerst dachten. Zouden we het dier dan ook echt ontmoet hebben? We vragen het aan Margot Kuitems. Zij is promovenda in stabiele isotopen en onderzoeker op het gebied van koolstofdatering (Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit Leiden), en werkte mee aan de datering van de beenderen. Margot en haar collega's publiceerden hun bevindingen in Nature Ecology en Evolution.

Wat hebben koningin Wilhelmina, Adolf Hitler en Jack Kerouac met elkaar gemeen? Ze gebruikten alledrie een vorm van crystal meth. Ook wel bekend als speed. Dat was in de tijd dat die drug gewoon legaal verkrijgbaar was. Over de geschiedenis van het drank- en drugsbeleid hield Gemma Blok afgelopen vrijdag haar oratie aan de Open Universiteit in Heerlen.

In het Universitair Medisch centrum van Groningen startten ze vandaag met een bijzonder experiment. Te vroeg geboren baby's zullen er worden blootgesteld aan muziektherapie in de hoop een aantal lichamelijke en psychologische nadelige effecten van deze vroeggeboorte te behandelen. En dat is opmerkelijk, want, over de gevolgen van muziektherapie op te vroeg geboren baby's, is nog geen sluitend bewijs gevonden. En te vroeg geboren baby's zijn natuurlijk nog erg kwetsbaar in hun ontwikkeling. Verslaggever Maino Remmers trok naar Groningen en sprak met de ouders van het baby'tje Lev en de betrokken onderzoekers.

In de rubriek Biologische Lariekoek onderzoeken biologen Maartje Kouwen, Steijn van Schie en Koen Moons moderne sprookjes en misvattingen. Ze schreven het boek ‘Plassen over Kwallenbeten’. Iedere week lezen ze er een hoofdstuk uit voor waarin ze biologische lariekoek onder de loep nemen. Deze week leest Koen Moons voor over: je wordt verkouden van kou.

Hoe bepaal je wat hoort bij het nationaal erfgoed? Curaçaoënaars worstelen daar al decennia mee. Margo Groenewoud is als historicus verbonden aan de Universiteit van Curaçao en doet onderzoek naar hoe monumenten en archieven op Curaçao vorm hebben gekregen in de afgelopen eeuw. Margo wil de geschiedschrijving verdiepen door nieuw archiefmateriaal te ontsluiten.

Iedere week neemt Hens Zimmerman ons mee naar de ruimte en onthult hij op zijn geheel eigen wijze de geheimen van ver buiten de dampkring. Deze week vertelt hij over het mysterie rondom de Fast Radio Burst.

Jaarlijks krijgen tienduizend mannen in Nederland de diagnose van prostaatkanker. En hoewel het in de meeste gevallen lukt om de ziekte te bestrijden door de prostaat te verwijderen, komt de kanker meestal gelukkig niet terug. Maar in het geval dit wel zo is, wordt de kanker verder bestrijden moeilijker. In dat opzicht is een nieuwe bevinding van Zwart Lab van het Antoni van Leeuwenhoek Instituut (NKI) interessant. De onderzoekers hebben een nieuwe vorm van prostaatkanker ontdekt die (in tegenstelling tot de twee andere vormen) minder hormoongevoelig is. De ontdekking werd gepresenteerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications. We vragen aan hoofdonderzoeker Suzan Stelloo of deze ontdekking kan helpen om prostaatkanker op lange termijn beter te genezen. Stelloo is promovenda in de moleculaire biologie aan het Antoni van Leeuwenhoek Instituut en de Universiteit Utrecht.

In goede gezondheid 120 jaar oud worden, dat is voor veel mensen een droom. Maar is het ook haalbaar? Verouderingsbioloog Peter de Keizer van UMC Utrecht werkt al jaren aan manieren om het leven langer te laten duren. In onze podcastbooth op het Betweterfestival in Tivoli Vredenburg gaf hij antwoord op de vraag: Blijven we voor altijd jong? Dit item is gemaakt in samenwerking met de Universiteit van Nederland.

We gaan vandaag op reis naar een zwart gat. Dat wil zeggen, dat doen we met virtual reality. In het echt zijn er namelijk nog wat praktische uitdagingen. Behalve dat we het niet zouden overleven, is het ook nog eens enkele tienduizenden lichtjaren reizen. Om toch een beeld te krijgen hoe het er in zo'n zwart gat aan toe gaat, heeft sterrenkundige Jordy Davelaar van de Radboud Universiteit een tour gemaakt. Verslaggever Martijn van der Zande ging met hem mee op reis.

Een superstil vliegtuigje zónder kerosine en zónder propellors. Amerikaanse wetenschappers hebben er voor het eerst eentje laten vliegen. Met die innovatie hopen zij de luchtvaart duurzamer te maken. Ze publiceerden hun bevindingen in het prestigieuze blad Nature. Joris Melkert, luchtvaartdeskundige aan de Technische Universiteit Delft, heeft het onderzoek voor ons bekeken.

Er zijn maar vijf grote internationale farmaceutische bedrijven die veel geld en energie steken in de ontwikkeling van medicijnen waarop vooral arme landen zitten te wachten. En het meeste geld gaat naar maar vijf ziekten terwijl er 45 ziekten staan op de prioriteitenlijst van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO. Dat blijkt uit de tweejaarlijkse Index of Access to Medicine Foundation die in kaart brengt wat de grote farmaceuten doen om medicijnen toegankelijk te maken. Wij spreken Marijn Verhoef, die aan de Index werkte.

Rina Visser is onlangs gepromoveerd op een nieuwe vorm van kunstenaarschap: de participatieve kunst. Tegenwoordig gaan sommige kunstenaars samen met wijkbewoners aan de slag om maatschappelijke kwesties op te lossen. Kunstenaars kunnen bijvoorbeeld helpen bij de ontwikkeling van een wijk in Den Haag, omdat ze anders denken dan gemeenteraadsleden en ondernemers.

Een groot internationaal netwerk van biologen en ecologen slaagde er in 2016 voor het eerst in om een gedetailleerde database van de vegetatiesamenstelling over heel onze aardbol te maken. sPlot heet die databank. Maar liefst 1.1 miljoen onderzochte gebiedjes en 26.000 planten, grassen en boomsoorten werden verzameld, met als doel om meer te weten te komen over de leefomstandigheden van het groen op aarde. Nu brengen ze de eerste resultaten van die database naar buiten in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Ecology en Evolution. De database is nuttig, omdat het op een zeer gedetailleerd niveau overzicht biedt van de samenstelling van verschillende soorten planten en bomen in een gebied. Zo kunnen de onderzoekers nauwkeurige verbanden zoeken tussen de aanwezigheid van sommige planten en andere factoren. Want hoewel bepaalde elementen zoals klimaat en type bodem op grote schaal een rol spelen, blijkt nu dat er door kleinere factoren nog veel speling mogelijk is in de samenstelling van planten in een gebied. Het zijn onder meer begrazing, menselijke exploitatie, competitie of samenwerking tussen planten, de vruchtbaarheid van de grond, en lokale rampen die een belangrijke rol kunnen spelen. We praten over het nut van de databank met Peter van Bodegom, hoogleraar milieubiologie aan de Universiteit Leiden, die veel aan de database heeft bijgedragen.

Wetenschappers gebruiken vaak grote hoeveelheden data voor hun onderzoek. Maar hoe zorg je ervoor dat je uit die data ook de juiste conclusies trekt? Jan-Willem Romeijn doet onderzoek deze problematiek. Hij is hoogleraar wetenschapsfilosofie in Groningen, en hij legt uit waarom het zo belangrijk is dat wetenschappers onderzoek van collega's herhalen.

Zelfrijdende auto's die ongelukken veroorzaken, het ongeluk met de Stint in Oss en stroomstoringen die grote chaos veroorzaken... Technologie dringt steeds verder door in ons dagelijks leven en dat brengt risico's met zich mee. Met die risico's moeten we op een andere manier omgaan dan we nu doen, betoogt Mariëlle Stoelinga. Zij is hoogleraar risicomanagement van high-tech systemen aan de Universiteit Twente én aan de Radboud Universiteit. En deze week spreekt ze op beide universiteiten een oratie uit.

Op het Betweter Festival stapte taalwetenschapper Christine Liebrecht van Tilburg University in onze Podcast-booth. Daar gaf ze een mini-college op over het effect van overdreven taalgebruik. Hoe kun je met taal voortaan altijd gelijk krijgen? Deze aflevering is gemaakt in samenwerking met de Universiteit van Nederland.

In de rubriek Biologische Lariekoek onderzoeken biologen Maartje Kouwen, Steijn van Schie en Koen Moons moderne sprookjes en misvattingen. Ze schreven het boek 'Plassen over Kwallenbeten'. Iedere week lezen ze er een hoofdstuk uit voor waarin ze biologische lariekoek onder de loep nemen. Deze week horen we Steijn van Schie over de knaagdieren lemmingen, die massaal zelfmoord plegen.

Hens Zimmerman vertelt over een spannende Sovjetmissie naar de Saljoet-7. Daar was namelijk een sensor kapot gegaan waardoor geen contact meer met het ruimtestation gemaakt kon worden. De Russen zetten alles op alles om in de space race voor te blijven.

Heb je wel eens van bruin vet gehoord? Misschien denk je dat het je ergste vijand is, maar dat is niet zo. Eerder was al bekend dat het (in combinatie met de koude of bepaalde hormonen) kan helpen om af te komen van wit vet ('het slechte vet'). En een nieuwe studie uit het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift Cell laat nu zien dat een combinatie van bruin vet en secretine (een hormoon in onze darmen), je brein het gevoel geeft dat het genoeg heeft gegeten. Waarvoor zou je deze kennis kunnen gebruiken? En wat zijn de voordelen van bruin vet (dat overigens minder actief is bij mensen met overgewicht)? We vragen het aan Patrick Rensen, hoogleraar endocrinologie aan het Leids Universitair Medisch Centrum en voorzitter van de Europese Lipo-proteïnen-club.

In 1499 komt Amerigo Vespucci aan op de Cariben. Hij beschrijft de oorspronkelijke bewoners als woeste giganten. Archeologisch onderzoek wijst echter uit dat de bewoners van de Cariben helemaal niet groter waren dan andere volkeren. We praten met Luc Alofs van de Universiteit van Aruba over de mythes die de rondte deden over de oorspronkelijke eilandbewoners.

In Leiden ligt al anderhalf jaar een mini-poldertje met 38 slootjes. Het is het domein van hoogleraar Martina Vijver. Ze onderzoekt met haar studenten de invloed van vreemde stoffen op de natuur. Belangrijk, want we introduceren steeds weer nieuwe stoffen in de zonder dat we de gevolgen volledig overzien. Morgen houdt Martina Vijver haar oratie, dus Marc-Robin Visscher zette koers richting het wonderlijke landschapje langs de A44 bij Leiden.

Zoals elke week geven we het podium aan een promoverende wetenschapper. Na jarenlang gezwoegd te hebben op een onderzoek, is het dan nu eindelijk klaar. Tijd om de resultaten aan het grote publiek te laten horen. Claudia Lüttke onderzocht aan de Radboud Universiteit, de visuele invloed bij luisteren. Is wat we zien ook wat we horen?

Nog altijd is er sprake van droogte in Nederland, we zouden het bijna vergeten nu het herfst is. En door klimaatverandering krijgen steeds meer gebieden te maken met langere periodes van watergebrek. Vorig jaar nog was het extreem droog in Zuid-Europa. In 2015 werd Californië geteisterd door de ergste droogte in zo'n duizend jaar en ook nu is het daar weer mis. De afgelopen decennia zijn er wereldwijd allerlei dammen en reservoirs aangelegd om de beschikbaarheid van water onder controle te krijgen, maar volgens onderzoekers van de Universiteit Utrecht is dat op de lange termijn een slecht idee. Het werkt zelfs averechts. Wij praten erover met hydroloog Nike Wanders van de Universiteit Utrecht.

Schokkende hoeveelheden plastic komen jaarlijks in zee terecht. De enorme hoeveelheid afval die zich in de vorm van plastic soep verzamelt, is maar een fractie van al het plastic afval in het milieu. Maar waar blijft de rest? Focus TV gaat vanavond, om 20:45 uur op NPO 2, op zoek naar het verdwenen plastic.

Vanavond gaat in Nederland de film Fantastic Beasts and Where to Find Them: The Crimes of Grindelwald in première. Het is de nieuwste film die zich in het universum van Harry Potter afspeelt en ook door JK Rowling geschreven werd. Maak je dus vooral klaar voor een tsunami aan spreuken zoals Accio!, Avada Kedavra!, en Expelliarmus! Die spreuken lijken wel allemaal erg op het Latijn. Maar is dat eigenlijk wel zo? Zou een Romein ze verstaan? Of maakte Rowling er, geïnspireerd door de bezweringen van middeleeuwse alchemisten, opnieuw puur potjes-Latijn van? We vragen het aan Jacqueline Klooster, universitair docent Klassieke talen en Culturen aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Het is 20 jaar geleden dat het nummer Believe van zangeres Cher doorbrak in de Nederlandse hitlijsten. En dat is een muzikale mijlpaal, omdat dit het eerste popnummer was dat overdreven veel gebruik maakte van 'Auto-tune'. De techniek werd oorspronkelijk ontwikkeld in de olie-industrie om olievelden op te sporen. Maar in de muziek kun je er stemmen mee vervormen en (belangrijker) vals gezongen noten corrigeren. Auto-tune is zeer populair bij zowel Amerikaanse als Nederlandse rappers. En Ariana Grande en Ed Sheeran mogen dan steengoed kunnen zingen, ook hun stem ontkomt op de plaat niet aan deze elektronische saus. Auto-tune is kortom een onmisbare modetrend geworden in de huidige popmuziek. Verslaggever Jeroen De Jager ging langs bij FunX-DJ Patrick Coelho om de techniek uit te testen.

We staan er niet bij stil, maar als we zeggen dat een voorwerp 1 kilo weegt, vergelijken we het eigenlijk met een voorwerp dat al meer dan een eeuw in Parijs ligt, dé kilo ('Le Grand K') heet, en de maatstaf van gewicht (of wetenschappelijk correcter: massa) is. Er bestaat zelfs een internationale organisatie die er zeer nauwlettend op let dat iedereen in de wereld eenheden zoals de meter, kilo en de seconde op een juiste manier gebruikt: Le Bureau international des poids et mesures (BIPM), oftewel het ‘Internationaal bureau voor gewichten en maten’. Datzelfde bureau besliste doorheen haar geschiedenis ook dat er in feite 7 soorten meeteenheden (zoals meter, kilo, seconde, ampère) nodig zijn om alle andere soorten metingen (zoals volume, snelheid, volt) er uit te kunnen afleiden. Van dinsdag tot vrijdag organiseert het BIPM een van de belangrijkste Algemene Conferenties uit haar geschiedenis. Daarin zal op vrijdag zo goed als zeker besloten worden dat het hele systeem van basiseenheden vervangen wordt door een systeem van zogenaamde 'natuurconstanten'. Natuurconstanten zijn verschijnselen in de fysica waarvan men de afgelopen eeuw gevonden heeft dat deze altijd constant zijn. Voor een niet-wetenschapper zal de wereld er niet door veranderen, maar wetenschappers vinden het een goede zaak, omdat ze de wereld en het heelal zo nog preciezer kunnen meten. De huidige basiseenheden worden daardoor dus ook afgeleiden. Voor massa zal de kilo bijvoorbeeld plaats moeten maken voor de Constante van Planck. (De meter had overigens al de status van afgeleide, namelijk die van de snelheid van het licht. Een volledig overzicht van de vervanging van de 7 meeteenheden vind je hier.) Kortom, de dagen van die fysieke kilo in Parijs als officiële onafhankelijke meetstaf zijn geteld. En dat is misschien maar goed ook, want door de decennia heen blijkt dat ze op onverklaarbare wijze 50 microgram lichter is geworden. Meetexpert (oftewel metroloog) Gert Rietveld van het Nederlands Metrologisch Instituut in Delft is de enige Nederlander die lid is van het 18 koppige prestigieuze Internationaal Comite voor Maten en Gewichten. Met pijn in het hart zal hij afscheid nemen van de kilo, maar hij staat er wel volledig achter. Rietveld legt aan verslaggever Karin Alberts uit wat deze transformatie van meeteenheden voor de kilo zal betekenen.

In Nijmegen is vandaag een taalhuisje geopend. Het huisje staat op het schoolplein van basisschool De Bloemberg. Op die school zitten kinderen die net in Nederland wonen en nog geen Nederlands spreken. Het Taalhuisje kan hen daarbij helpen. Hoe? Dat vroeg verslaggever Karin Alberts bekijken aan Paula Fikkert, hoogleraar eerste taalverwerving aan de Radboud Universiteit.