Slechts een enkeling heeft het voorrecht gehad de aarde te bezien vanuit de ruimte. Wat dit met een mens doet, hoort u in deze aflevering van Zimmerman in Space.

Twee Belgische wetenschappers, een kunsthistoricus en een bioloog, hebben de handen ineen geslagen en combineren hun vakgebied op een bijzondere manier; ze gebruiken schilderijen om gaten in de evolutionaire tijdlijn van bloemen en planten op te vullen. Een reportage van verslaggever Roel Pauw

Een nieuw dodo? Onderzoekers op een eiland in de Stille Oceaan hebben resten gevonden van een gigantische duif die tot wel 50 cm groot kon worden. Deze floreerde, totdat de mens arriveerde op het eiland en nieuwe dieren, zoals katachtigen, introduceerde.

Te gast: paleontoloog Jelle Reumer.

Onze voornamen zijn door de jaren heen flink korter geworden; ieder decennium lijkt er gemiddeld een letter af te gaan. Taalwetenschapper dr. Gerrit Bloothooft, gespecialiseerd in de naamkunde, legt uit hoe dit komt.

Elk verhaal, zowel in boeken als films, heeft dezelfde structurele elementen. Onderzoekers hebben dit wetenschappelijk onderbouwd door 40000 traditionele verhalen te analyseren. We praten met taalwetenschapper Kobie van Krieken van de Radboud Universiteit.

Aan boord van het Duitse onderzoeksschip Polarstern hebben wetenschappers zich laten ‘invriezen’ voor de meest ambitieuze Noordpoolexpeditie aller tijden. Doel is het vergaren van kennis over het klimaat in het Arctisch gebied, dat sneller opwarmt dan het wereldwijde gemiddelde.

Aan boord was mariene bioloog Jacqueline Stefels van de Rijksuniversiteit Groningen. Haar onderzoek richt zich op het gas dimethylsulfide (DMS), letterlijk de geur van de zee. Het wordt geproduceerd door algen die onder het ijs leven en wordt in de atmosfeer omgezet in sulfaat, dat de vorming van wolken stimuleert. Die schermen de aarde af van zonlicht, wat kan leiden tot afkoeling. Daarom wordt DMS ook wel een belangrijk 'antibroeikasgas' genoemd.

Lubert Priems is op zoek naar Brabanders die in hun eigen taal, dialect of accent allerlei verschillende woorden uitspreken. Om ze vervolgens te gebruiken voor een klankkast die langs verzorgingshuizen in Brabant gaat touren. Maar wat is precies de bedoeling van het project?
Meedoen kan via https://stichtinglaudio.nl/

Wetenschappers staan voor een raadsel, doordat de Nieuw Zeelandse plevier ineens verdwenen lijkt te zijn. Van de vogelsoort zouden er nog 250 leven op een eilandengroep zo'n 800 km van de Nieuw Zeelandse kust, maar ze zijn ineens spoorloos.

In de uitzending spreken we dr. Anouschka Hof.

Er wordt vaak gezegd dat de islam vrouwonvriendelijk zou zijn. Maar is dat wel zo? Socioloog Saskia Glas van de Radboud Universiteit promoveerde deze maand op een onderzoek naar de mening van Arabische moslims over vrouwenrechten.

Wetenschappers in Berkeley, Californië hebben onderzoek gedaan naar hoe verschillende mensen naar hetzelfde voorwerp kijken. De resultaten zijn verrassend: al is het object hetzelfde, een observatie ervan is voor iedereen zo uniek als een vingerafdruk.

We hebben contact met Iris Sommer, hoogleraar aan het UMC Groningen.

In een paar dagen tijd zijn miljoenen bijen doodgegaan in Noord-Italië. Niemand weet precies waardoor. Ingenieur en promovendus Bram Cornelissen is bijenonderzoeker van Wageningen University & Research en legt uit wat er mogelijk gebeurd is.

Een supernova die is ontdekt door een amateur-astronoom, kan ons inzicht geven in de sterren en het leven op aarde. Zo is de supernova erg calciumrijk en is de calcium op aarde gedeeltelijk afkomstig van supernovae. Aan het woord is prof. dr. Floris van der Tak.

Opnieuw is er een zeldzame vogel gespot. Ditmaal een klein waterhoen, die je nauwelijks ziet, doordat het beestje verscholen leeft.

Aan het woord is Marco Glasstra, directeur van Groninger Landschap, die de vogel heeft gezien.

Hoe goed we ook scheiden, het hergebruiken van ons afval is nog niet vanzelfsprekend. Tot nu toe dan! Want dat kan gaan veranderen met de magnetische vloeistof ontwikkeld door onderzoekers van de Universiteit Utrecht. Het scheiden kan zo nauwkeurig dat hergebruik een stuk makkelijker gaat worden. Promovendus Alex van Silfhout onderzocht wat er gebeurt binnen in die magnetische vloeistof. Hij laat met een klein buisje vloeistof zien hoe het werkt.

Hoe meet je je gewicht in het ISS? Luisteraar Koen Wouters vraagt zich dat af. Waarom het antwoord op deze eenvoudige vraag maar liefst 11 minuten van uw leven rooft, hoort u in deze aflevering van Zimmerman in Space.

De Nikhef-groep Xenon1T doet onderzoek naar donkere materie en heeft in juni resultaten gepubliceerd die niet helemaal overeenstemmen met de bestaande theorieën. Te gast is promovendus Jaco Swart, onderzoeker naar de geschiedenis van donkere materie.

Wiskunde-angst, het is iets wat veel mensen zullen herkennen, maar waar opmerkelijk genoeg nog weinig onderzoek naar is gedaan. Maar onlangs promoveerde Eva Schmitz op onderzoek naar dit fenomeen.

Hoe kan Virtual Reality helpen bij het bestrijden van milieuvervuiling? En kan VR helpen om minder plastic te gaan gebruiken? Zeph van Berlo, communicatiewetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam, probeert het te ontdekken.

Een groot deel van de wereldwijde hooikoortsklachten wordt veroorzaakt door de plant 'alsemambrosia'. Door een zeer invasieve keversoort in te zetten, die bijna uitsluitend deze plant eet, verminderen de hooikoortsklachten aanzienlijk.

Dr. ir. Suzanne Lommers van de Universiteit Leiden doet onderzoek naar deze hooikoortskevers en legt uit hoe ingewikkeld het is deze in Nederland te introduceren.

In Limburg is de bouw van de test-installatie voor de Einstein-telescoop begonnen. Het prototype van een instrument wat kilometers onder de grond zwaartekrachtgolven moet detecteren. In 2017 kregen de grondleggers van de meetinstrumenten de Nobelprijs voor de Natuurkunde. Gideon Koekoek is theoretisch natuurkundige bij Nikhef en verbonden aan het project.

Femke Hovinga weet uit persoonlijke ervaring welke hindernissen hoogbegaafdheid met zich mee kan brengen. Ze heeft zich gespecialiseerd in hoogbegaafdheid en dan specifiek hyperhoogbegaafdheid, de zeldzame intelligentie van een IQ van 145 plus. Hovinga is de oprichter van Talentissimo het platform voor hyperhoogbegaafdheid.

We bespreken het verschil tussen een IQ van 130 en dat van 145+ en wat het in de praktijk betekent om hyperhoogbegaafd te zijn. Want is hoogbegaafdheid een luxeprobleem? En is het zo dat wanneer je een hoog IQ hebt, je EQ altijd een stuk lager ligt?

Jacob de Vries in gesprek met Femke Hovinga.

In het regenseizoen overstromen regelmatig delen van Accra, de hoofdstad van Ghana. Sociaal Geograaf Afra Foli is opgegroeid in de stad maar verhuisde als puber naar Nederland. Nu promoveert ze aan de Universiteit van Amsterdam. Ze onderzoekt hoe de inwoners van Accra omgaan met afval als een groeiend probleem en het verband tussen afvalverwerking en sociale ongelijkheid in de stad. Een urgent probleem, de stad groeit snel en de hoeveelheid afval dus ook.

SpaceX lanceert een paar duizend satellieten in een lage baan om de aarde. Kan dat zomaar? En wat heeft u daar aan? Hoor het in deze aflevering van Zimmerman in Space.

Hij 'popt' ineens overal op in de media, bij de NOS, het AD en de baas van Volkswagen noemt en roemt hem op zijn LinkedIN pagina. Te gast is Auke Hoekstra onderzoeker elektrische mobiliteit aan de TU Eindhoven. Met hem hebben we het over de toekomst van elektrisch rijden. Waar staan we en hoelang duurt het volgens hem dat we echt allemaal elektrisch gaan rijden. En is ons land er wel op voorbereid?

Jacob de Vries in gesprek met Auke Hoekstra

Hoe denken wij in Nederland over het genetisch aanpassen van embryo's? Die vraag wordt steeds urgenter doordat er technologisch steeds meer mogelijk is. Zo blijkt ook uit de documentaire Unnatural Selection waarin 'biohackers' experimenteren met het aanpassen van DNA. Te gast is Sam Riedijk, medisch psycholoog en universitair docent genetica en maatschappij aan het Erasmus MC. "We moeten het gesprek aangaan, liever vandaag dan morgen!", zegt Riedijk, initiatiefnemer van de 'DNA-dialoog'.

Aanstaande zondag 13 september is er zo'n dialoog tijdens het DNA-festival. Je kunt het online volgen maar je bent ook welkom in het NEMO Science Museum te Amsterdam! Voor het programma kun je terecht op de site van NEMO kennislink.

Als het kon, zou je dan voorkomen dat je zoon later kaal wordt? Of moet je niets hebben van veranderen van de genen van een mens?

De ontwikkeling van het baanbrekende CRISPR-Cas maakt het knippen en plakken in het DNA van embryo’s technisch mogelijk. Met Marc van Mill, universitair hoofddocent Biomedische Genetica aan de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht, maken we de balans op. Waar staan we met betrekking tot het knippen en plakken van DNA. En moeten we het überhaupt willen, dat geknutsel met deze belangrijke drager van ons erfelijk materiaal?

Aanstaande zondag 13 september is het DNA-festival. Je kunt het online volgen maar je bent ook welkom in het NEMO Science Museum te Amsterdam! Voor het programma kun je terecht op de site van NEMO kennislink.

Herkennen we buitenaards leven wel als we het aantreffen? Die vraag beantwoordt space geek Hens Zimmerman vandaag aan de hand van een artikel uit 2006. Enne... pak het Binas-boek er maar bij! ??

https://www.researchgate.net/publication/7252112_The_prospect_of_alien_life_in_exotic_forms_on_other_worlds

https://en.wikipedia.org/wiki/Macromolecule

Heeft u ook vragen over het heelal? Mail ze naar henszimmerman@gmail.com

In 1901 werd een raar ding op de zeebodem gevonden. Een artefact met allerlei tandwielen en inscripties. Het blijkt meer dan 2000 jaar oud te zijn en duidt op verloren kennis over de astronomie. Hoe en wat hoor je in deze aflevering van Zimmerman in Space.

https://stellarium.org/

https://en.wikipedia.org/wiki/Antikythera_mechanism

https://www.smithsonianmag.com/history/decoding-antikythera-mechanism-first-computer-180953979/

Neurowetenschapper Martijn Agterberg doet op een bijzondere manier onderzoek. Voor zijn huis staat een mobiel laboratorium (lees: een trailer die nog het meest lijkt op een frietkraam) vol hommels. Op deze ongewone locatie probeert hij er achter te komen hoe het gehoor van hommels werkt, met als doel de huidige gehoorimplantaten te verbeteren. En dat lijkt te gaan lukken! Agterberg is werkzaam aan de Radboud Universiteit en het Nijmeegse Donders Instituut voor cognitie onderzoek.

Of eigenlijk 1/137. En ook niet precies 1/137. Wat heeft het getal 137 in vredesnaam met ons bestaan te maken? En geldt dat voor ons hele heelal of hoe zit dat eigenlijk? Je hoort het in de immer meer vragen oproepende podcast Zimmerman in Space.

https://www.theatlantic.com/science/archive/2016/02/the-true-meaning-of-coincidences/463164/

https://openstax.org/details/books/introductory-statistics

In een paar dagen tijd zijn miljoenen bijen doodgegaan in Noord-Italië. Niemand weet precies waardoor. Ingenieur en promovendus Bram Cornelissen is bijenonderzoeker van Wageningen University & Research en legt uit wat er mogelijk gebeurd is.

Wie was Ulrich Schwarz? En wat heeft hij met de radio-astronomie te maken? Je hoort het in deze aflevering van Zimmerman in Space.

Voor veel mensen is Lepra een ziekte uit de Middeleeuwen, maar nog steeds raken ieder jaar duizenden mensen besmet. Toine Pieters, hoogleraar wetenschapsgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht reisde af naar Suriname om lepralijken te onderzoeken. Zijn onderzoek werd op de voet gevolgd door camera's. Dat is zeker niet de enige reden dat de resultaten een flinke steen in de spreekwoordelijke vijver hebben gegooid! Pieters zet een grote houten armadillo op tafel, dit dier is een drager van de bacterie en blijkt een belangrijke rol te spelen bij besmetting.

Met de succesvolle landing van SpaceX Dragon Demo-2 is de vraag... wat nu? Gaan we naar de maan? Letterlijk? Of verder. Hens tracht wat duidelijkheid in deze kwestie te scheppen.

Eerder in deze reeks columns had Hens het al eens over artificiële intelligentie. Maar er zit ook een donkere kant aan AI. Hoe dat zit, hoort u in deze aflevering van Zimmerman in Space. Tenzij u natuurlijk denkt "geef mijn portie maar aan de hond" en naar iets vrolijkers gaat luisteren.

Links:

https://cmosurvey.org/
https://www.gartner.com/
https://www.mckinsey.com/featured-insights/artificial-intelligence/the-promise-and-challenge-of-the-age-of-artificial-intelligence
https://twitter.com/NASAPersevere
http://www.nickbostrom.com
https://openai.com/
https://en.wikipedia.org/wiki/Trolley_problem
https://www.zooniverse.org/projects/hiro-ono/ai4mars

Jaarlijks overlijden bijna 130.000 mensen aan de gevolgen van een beet van een giftige slang. Vooral in Afrika zijn mensen slachtoffer van slangenbeten. Om hen te helpen is er behoefte aan tegengif. En daar is een groot tekort aan. Rogier van Rossem, voorzitter van stichting Herpetofauna is te gast naar aanleiding van de uitzending van De Kennis van Nu over slangengif.

Hoe gevaarlijk slangen ook zijn, voor de mens zijn ze ook heel nuttig. Met slangengif kunnen bijvoorbeeld ook medicijnen gemaakt worden. Hoe werkt slangengif precies? En hoe groot is de kans dat je in Nederland oog in oog komt te staan met een slang?

Jacob de Vries in gesprek met Rogier van Rossem.

De Hadj, de religieuze bedevaart voor moslims, begint vandaag. Te gast is professor hedendaagse islam Marjo Buitelaar. Zij onderzoekt de betekenis van de bedevaart naar Mekka in de moderne tijd. Om achter die betekenis te komen interviewt ze Nederlandse moslims. Waarom gaan zij op bedevaart? Marjo legt ons uit wat de Hadj ook alweer inhoudt en hoe deze eeuwenoude traditie veranderd is.

Dat klinkt niet goed, een zwart gat in ons zonnestelsel. Alsof we niet genoeg problemen aan ons hoofd hebben. Tot we ons beseffen dat het maar om een hypothese gaat. En als er al een zwart gat gevonden gaat worden, dan is het geval mogelijk maar vijf centimeter in doorsnede. Hoe het zit, dat hoor je in deze aflevering van Zimmerman in Space.

Links:

http://arxiv.org/
https://www.researchgate.net/
https://www.jstor.org/

Het nieuwe mobiele netwerk 5G, bedoeld om supersnel te kunnen internetten, komt eraan. Maar de tegenstand is niet te missen. Niet alleen de brandstichters, maar ook veel andere mensen maken zich grote zorgen over de schadelijke effecten van 5G. Ondanks de zorgen is 5G techniek wel veelbelovend. Er zijn dan ook heel veel mensen die die juist niet kunnen wachten tot het zover is. Bart Smolders van TU Eindhoven is hoogleraar elektromagnetisme met specialisatie in antennes en is te gast om ons bij te praten over de introductie van 5G, om antwoorden te geven op prangende vragen en heeft een 5G zender met antennes meegenomen om een demonstratie te geven.

Jacob de Vries in gesprek met Bart Smolders.

We kunnen al behoorlijk wat om kapotte onderdelen van ons lichaam te repareren of vervangen. Denk aan een nieuw knie of een heup, daar kijkt niemand meer van op.
Toch zijn er onderdelen, het hart, je nier, een kapot bloedvat, die nog niet zomaar uit de printer rollen. Gaat ons dat ooit wel lukken? Biomedisch ingenieur aan de Technische Universiteit Eindhoven Dan Ding Wu is bijna klaar met haar promotieonderzoek waarin ze een beweegbaar biomateriaal heeft gemaakt. Zo komt een kloppend 3D hart steeds dichter bij...

Lux wil graag weten hoe het poollicht aan die mooie kleuren komt. Hens legt het uit op een manier die hopelijk ook begrijpelijk is voor iemand van 9. U mag (uiteraard) zelf oordelen of hem dat gelukt is.

Meer over het poollicht vindt u hier:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Poollicht

Over samenwerken in de natuur praten we evolutiebioloog Aniek Ivens. In Nederland is zij verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam en Rijksuniversiteit Groningen en eerder was ze verbonden in het buitenland aan The Rockefeller University in New York om onder andere veldwerk te doen en aan de universiteit van Kopenhagen. Daarnaast werkt ze voor Milieu Centraal. Hoe kan het toch dat juist mieren, ondanks dat er ook luie zijn, zo bizar goed kunnen samenwerken?

Presentator Jacob de Vries in gesprek met evolutiebioloog Aniek Ivens.

Amerika en de Sovjet-Unie kwamen 45 jaar geleden samen in de ruimte. Deze bijzondere ruimtemissie begon op 15 juli 1975, toen de Sojoez en de Apollo gelanceerd werden. Twee dagen later koppelden de twee ruimteschepen aan elkaar en werden de handen tussen de Russische kosmonauten en de Amerikaanse astronauten geschud.

Focus blikt terug op deze belangrijke gebeurtenis met ruimtevaartdeskundige Piet Smolders. Hij deed indertijd verslag van deze missie.

Magnetisme... we komen het in het heelal overal tegen. Hoe kan dat? En weten we eigenlijk überhaupt wat magnetisme is? Zoals wel vaker zit het allemaal verdraaid verwarrend in elkaar.

Te gast is René ten Bos, hoogleraar filosofie aan de Faculteit der Managementwetenschappen van de Radboud Universiteit. Daarnaast ook columnist voor onder meer het Financiële Dagblad en Filosofie magazine. En auteur van meerdere boeken waaronder Dwalen in het antropoceen en Extinctie. René ten Bos was daarnaast van 2017 tot 2019 Denker des Vaderland. En daar komt nu auteur van het boek 'De Coronastorm: hoe een virus ons verstand wegvaagde' bij.

Presentator Jacob de Vries gaat in gesprek met filosoof René ten Bos.

Kernfysici van onderzoeksinstituut CERN in Genève hebben weer een nieuw, onbekend deeltje ontdekt. Met deeltjesversneller LHC toonden ze een deeltje aan dat bestaat uit vier zogeheten quarks. en dat is bijzonder! Want quarks zijn normaal maar met z’n tweeën of drieën. Hens Zimmerman is gefascineerd.

Hersenwetenschappers treden op in televisieprogramma’s en 'theatercolleges' en verkopen in grote getallen populaire boeken over hersenfeiten. Is dit altijd al zo geweest? En hoe zat de relatie tussen hersenwetenschappers, de (nieuwe) media en het grote publiek vroeger in elkaar?

Dat heeft Flora Lysen uitgezocht voor haar promotieonderzoek. Zij is cultuurhistoricus aan de Universiteit van Amsterdam.

Socioloog Aspha Bijnaar is directeur van de Educatiestudio en projectleider van Musea bekennen kleur. Met haar bespreken we hoe we het onderwijs en onze musea kunnen veranderen. Hoe zorgen we ervoor dat daar niet alleen maar witte verhalen worden verteld?

Naast het corona virus is er nog een ziekte die honderdduizenden slachtoffers maakt. Maar dan al decennia lang. Wat de Malariaparasiet en de het corona virus gemeen hebben is dat beide nog geen vaccin hebben.

Internist-infectioloog bij het LUMC, Meta Roestenberg, werkt al jaren kei hard aan het maken van zo'n vaccin. En dat is gister beloond met de Heineken Young Scientists Award 2020. De jury ziet haar als iemand die de ontwikkeling van nieuwe vaccins en medicijnen voor malaria op onnavolgbare wijze heeft weten te versnellen. Wat maakt het zo moeilijk om een vaccin te vinden?

De boodschap van reggae, de muzieksoort afkomstig van Jamaica, is in deze tijd weer ongekend actueel. "Het is muziek geweest die schreeuwt om gelijkheid, die de aandacht vestigt op ongelijkheid en onrecht en dat speelt zich overal op de wereld", vertelt zanger Mitchell Brunings.