De x37B is een spannend ruimtevliegtuig. De Amerikaanse luchtmacht gebruikt dit onbemande vliegtuig voor een ultrageheime militaire missie. Hens Zimmerman probeert de geheimen rond dit kleinste ruimtevliegtuig te ontrafelen...

Als een detective speurt kunsthistoricus Sanne Frequin naar kleine details uit het verleden. Door allerlei kleine puzzelstukjes samen te voegen komt ze steeds meer te weten over onze geschiedenis. Helaas is dat puzzelen met stukjes uit het jaar 1400 nog niet zo eenvoudig. Er is namelijk ontzettend veel verloren gegaan. Toch doet kunsthistoricus Sanne Frequin niets liever. Ze ziet in elk object, hoe onbeduidend ook, een boeiend verhaal. En dan vooral in de macabere kanten van de middeleeuwse kunst...

Tekenaar en archeoloog Theo de Feyter is net een maand terug uit Syrië. Met zijn tekeningen legt hij het oorlogsgeweld daar vast. "Het was allemaal veel erger dan dat ik gedacht had", legt hij uit. "Als je het ziet met je eigen ogen, zie je dat niet alleen de dingen kapot zijn waarvan je het al wist, maar ook veel dingen eromheen. De infrastructuur, de dorpjes, de steden, alle mensen zijn weg."

Patricia Wijntuin promoveerde aan de Radboud Universiteit met onderzoek naar de buurtbinding van Marokkaans-Nederlandse jongeren in twee achterstandsbuurten in Utrecht. Dit onderzoek gaat in tegen drie heersende gedachten over Marokkaans-Nederlandse jongeren en achterstandsbuurten.

Voor jou als podcastfan komt onze favoriete spacegeek Hens Zimmerman deze week met de ruimtepareltjes uit de podcastwereld. Zo raak je nooit meer uitgeluisterd in het universum van de spacepodcasts. Maar voor ons bij Focus Wetenschap blijft Zimmerman in Space toch nog altijd favoriet.

De Tweede Kamer heeft het omstreden plan van minister van wetenschap Ingrid van Engelshoven (D66) goedgekeurd om de universiteiten op een andere manier te financieren. Daarbij zal er meer overheidsgeld naar de bètawetenschappen, zoals fysica en techniek, gaan en minder naar andere wetenschappen.
Ondanks de politieke goedkeuring, lijkt het onbegrip vanuit de Nederlandse wetenschappelijke wereld voor het plan maar niet weg te ebben. Onder andere statisticus Casper Albers van de Rijksuniversiteit Groningen spreekt er zich bijzonder fel over uit, en heeft het over een 'intens onwetenschappelijke houding' en een bedrog dat nog nooit zo sterk aanvoelde. Hij vreest dat zijn universiteit bijna tien miljoen euro zal moeten bezuinigen door de maatregel en ook andere algemene universiteiten zwaar in hun begroting zullen moeten snijden. We horen van hem dat er acties vanuit de wetenschappelijke wereld komen wanneer het politieke besluit niet wordt teruggedraaid.

Eerder deze week spraken we al met de teamcaptains van TU Eindhoven over de RoboCup: het wereldkampioenschap voor robots. Het Eindhovense team TechUnited staat daar met een voetbalteam en met zorgrobot HERO die zo een vuilniszak uit een bak kan trekken en drankjes kan serveren. Aartsrivaal China is vandaag in ieder geval al een keer verslagen. We bellen weer met Australië om te kijken hoe het staat met alle wedstrijden.

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA heeft de eerste onderzoeksplannen bekend gemaakt die ze over anderhalf jaar op de maan wil gaan uitvoeren. De missie maakt deel uit van het zogenaamde Artemis-programma. De opvolger van het Apollo-programma waarmee bijna vijftig jaar geleden de mens voor het eerst een voet op de maan zette. Andere doelstellingen zijn de eerste vrouw op maan te zetten in 2024 en de bouw van een maanbasis in 2028.

Het programma wordt met argusogen bekeken, omdat er wordt getwijfeld aan de haalbaarheid ervan. En dat heeft alles met de Amerikaanse politieke situatie van het moment te maken. Tegelijkertijd heeft de Europese ruimtevaartorganisatie ook haar zinnen op de maan gezet. We praten over de maanambities van Amerika en Europa met ruimtevaartdeskundige Erik Laan.

Met een ruime meerderheid gaat het Hongaarse Parlement in op een wetsvoorstel van de regering Orban om de Academie van Wetenschappen, de belangrijkste academische organisatie van het land, tot een nieuwe structuur om te vormen. In de nieuwe structuur worden de vijftien instellingen onder een raad van toezicht geplaatst waarbij de vertegenwoordigers van het ministerie met 1 persoon de overhand hebben op de vertegenwoordigers die vanuit de Hongaarse academie benoemd zijn.

Er werd de afgelopen tijd fel geprotesteerd tegen de maatregel vanuit de Hongaarse wetenschap en andere Europese wetenschapsorganisaties (waaronder de Nederlandse KNAW). De vrees bestaat dat zowel de vrijheid van onderzoek, als de financiering, sterk in het gedrang zullen komen. De zaak ligt onder meer extra gevoelig, omdat de bijna tweehonderd jaar oude academie sinds de val van het communisme haar onafhankelijkheid opnieuw wist te verkrijgen.

We bespreken de gevolgen van deze nieuwe beslissing met Oost-Europa correspondent Mitra Nazar, en Hongaars cultuurhistorica Krisztina Lajosi (Universiteit van Amsterdam).

Dit jaar maken we niet alleen kans om met de leeuwinnen wereldkampioen te worden, in Sydney strijdt momenteel nog een ander Nederlands voetbalteam voor de wereldtitel: het robotteam van Techunited Eindhoven doet mee aan de RoboCup.

Lijkt het een beetje op echt voetbal? Robots Sari van Veerenstaal, Lieke Motors en Jackie Groenestroom moeten in ieder geval net als de dames in de rust even bijkomen en ze kunnen ook gewoon rode kaarten krijgen. Oud-teamleader Lotte de Koning van vertelt je alles over de overeenkomsten en verschillen met menselijk voetbal. Kunnen ze in 2050 winnen van de mens?

Ook bellen we met teamleader Wouter Kuipers die deze week in Sydney het team begeleidt. Gaan we de titel prolongeren of is China ons dit jaar toch te sterk af?

Nog nooit stierven plant- en diersoorten zo massaal uit als nu. En dat bedreigt ook de mensheid. Die boodschap ging in mei de hele wereld over.

Eind 2020 wordt in China een nieuw akkoord gesmeed om de biodiversiteit te beschermen en in Rotterdam sorteren natuurorganisaties, overheden en wetenschappers vanuit heel Europa daarop voor.

Ingrid Visseren-Hamakers is hoogleraar milieubeleid en politiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen en ving een opmerkelijke uitspraak op.

Bioloog en inktviskenner Auke-Florian Hiemstra neemt een tas vol bijzondere objecten uit zijn verzameling mee naar de studio. Een Noorse stormvogel die hij zelf heeft opgezet, een verzameling inktvissen op sterk water, een leeuwentong, de eerste plastic bekers ooit gemaakt en nog veel meer. Auke-Florian vertelt over zijn lievelingsdier, de bijzondere Nautilus, over de fascinerende diepzee en over zijn missie: geen plastic bekers meer op het Leids Ontzet!

Er bestaat binnen de universitaire wereld grote ophef over de plannen van minister van wetenschap Ingrid van Engelshoven (D66) om de universiteiten op een andere manier te financieren. Het meest omstreden punt is dat er meer overheidsgeld naar de bètawetenschappen, zoals fysica en techniek, zal gaan en minder naar andere wetenschappen.

De minister hoopt met het extra geld voor de bètawetenschappen tegemoet te komen aan het stijgende aantal bètastudenten en de groeiende economische vraag. Tegelijkertijd ziet ze de strategie niet als een bezuiniging, omdat het kabinet volgens haar fors in het hoger onderwijs investeert.

Veel wetenschappelijke organisaties (KNAW, Vereniging van Universiteiten), universiteiten, vertegenwoordigers, en wetenschappers zien dit anders. De investeringen in het hoger onderwijs zouden onvoldoende zijn om de stijgende kosten te dragen, waardoor de overheveling van geld veel banen zou kosten bij de alfa-, gamma- en medische wetenschappen.

Vandaag debatteert de Tweede Kamer over de plannen van de minister. Politiek verslaggever Wilco Boom analyseert voor ons het debat. We spreken ook met wiskundige Arne Smeets (Radboud Universiteit Nijmegen). Smeets legt ons uit waarom hij, samen met een grote groep andere bètawetenschappers, tegen dit politieke besluit is.

Was u altijd al benieuwd welke mieren u om u heen ziet? Dan is dit misschien iets voor u. Hij is vers van de pers, vertaald vanuit het Frans en rijk geïllustreerd: de Veldgids Mieren van Europa. Wij vroegen ons natuurlijk af: staan ze er allemaal in? Marc-Robin Visscher zocht het voor ons uit. Hij ging de wijk in met mierenliefhebber Jitte Groothuis, die de gids vijf sterren geeft.

Brandharen, speciale stofzuigers, rode bultjes.. De eikenprocessierups rukt op en houdt de gemoederen flink bezig. Op diverse plekken in het land is het aantal rupsen verdrievoudigd ten opzichte van vorig jaar en de bestrijding is in volle gang. Wat voor effect heeft dat op de lange termijn?

Jurriën van Deijk is projectleider nachtvlinders bij de Vlinderstichting en doet onderzoek naar de eikenprocessierups. Volgens hem moeten we de natuurlijke vijanden van de rups een handje helpen en ook andere bomen planten dan eiken.

Hoe je onder het mom van wetenschap een drankspelletje kunt doen in de radiostudio? Door historicus Adriaan Duiveman uit te nodigen! Inmiddels doet hij een PhD aan de Radboud Universiteit. Maar voor hij daaraan begon, specialiseerde hij zich in de drinkcultuur van de zeventiende eeuw. Bijzondere feitjes over proosten, drinkliederen en drankspelletjes: het komt allemaal voorbij in het drankgelag in het gesprek.

Vanuit een telescoop ziet het er uit als een "onbeduidende ster", maar een bruine dwerg is geen ster of een planeet. Space-columnist Hens Zimmerman legt uit dat bruine dwergen ontstaan als er te weinig massa aanwezig is bij een nucleaire fusie, als een soort van mislukte ster. Maar hoe werkt dat precies? En hoe ziet de levensloop van een bruine dwerg er uit?

Kunstenaar Lieke van der Made bivakkeert de hele week in een pipowagen op het Mediapark. Waarom? Zij bouwt daar een ruim twee meter hoge opblaasbare boog van vliegerdoek. De inspiratiebron van dit bijzondere project is de door IS verwoeste eeuwenoude boog van Palmyra. Veel cultureel erfgoed is de afgelopen jaren door IS verwoest. Die verwoesting en ook het Midden-Oosten in het algemeen zijn terugkerend thema in Lieke's werk. Presentator Jacob de Vries bezoekt haar live tijdens de uitzending en kijkt hoe zij de boog met ventilatoren de lucht in blaast.

De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij misvormde eiwitten in zenuw- en hersencellen samenklonteren en gezonde eiwitten aanzetten om hetzelfde te doen. Dit leidt tot een voorlopig ongeneeslijk proces waarbij zenuwcellen langzaamaan afsterven. Hoewel de oorzaken voor deze misvorming nog niet goed bekend zijn, is Parkinson desondanks in het aantal diagnoses de sterkst stijgende neurologische ziekte ter wereld in .

Parkinson wordt typisch als een hersenziekte beschouwd, maar Amerikaanse onderzoekers hebben een belangrijke aanwijzing gevonden dat de ziekte mogelijk niet in de hersenen hoeft te beginnen. Voor het eerst toonden ze aan dat de misvormde eiwitten (ook wel misvormde alfa-synucleïne genoemd) zich vanuit de maag via een belangrijke zenuwverbinding (de Nervus Vagus) naar de hersenen kunnen verspreiden.

Dit deden ze door de misvormde eiwitten bij muizen aan de binnenkant van de maag in te brengen. Na een maand arriveerden de misvormde eiwitten in de hersenen, waarna ze zich verder verspreiden en de muizen in 6 maanden tijd de typische Parkinson-stadia begonnen te doorlopen. (Van een verminderd reukvermogen, een typisch Parkinson-verschijnsel, bleven de muizen echter gespaard.)

Hoewel het onderzoek op muizen (dus niet op mensen) plaatsvond en niet aantoont dat Parkinson altijd in het maag- en darmstelsel begint, bevestigt het wel het vermoeden dat het allereerste stadium van Parkinson ook in de zenuwen van het spijsverteringsstelsel kan beginnen. Ook vonden eerdere onderzoeken belangrijke linken tussen Parkinson en het maag- en darmstelsel. Bas Bloem, hoogleraar in de neurologie (Radboud-UMC), vertelt ons over de waarde van dit onderzoek.
N.B.: Het wegnemen van de blinde darm verkleint wel de kans op het krijgen van Parkinson maar biedt geen volledige bescherming. Een vergrote kans op Parkinson door het consumeren van melkproducten verwijst naar de mogelijke aanwezigheid van pesticiden in de melk. Desondanks is dit voorlopig een statistisch en geen causaal verband.

Voor het eerst is het allereerste stadium van een botsing tussen twee grote groepen van sterrenstelsels geobserveerd. Zulke groepen of clusters van sterrenstelsels zijn de grootste objecten in het heelal die nog door de zwaartekracht samengehouden worden. Zulke botsingen zijn erg speciaal. Naast interstellair gas kan een cluster wel duizenden sterrenstelsels bevatten. Buiten de oerknal is er geen enkele gebeurtenis in het heelal waarbij er nog zo veel energie in het universum vrijkomt als bij zo'n botsing tussen twee clusters.

Nederlandse astronomen van ASTRON, SRON en de Sterrenwacht van de Universiteit Leiden hebben een cruciale rol gespeeld in de ontdekking van dit zeldzame moment. Hun bevindingen zijn in het tijdschrift Nature Astronomy gepubliceerd. Sterrenkundige Reinout van Weeren legt uit waarom sterrenkundigen zo geïnteresseerd zijn in zo'n kolossale aanvaring.

Policiti als Thierry Baudet halen hun inspiratie uit de toespraken van de grote retoricus, senator en advocaat Marcus Tulius Cicero. Hij had overal informanten rondlopen en wist daarom dat er plannen waren voor een samenzwering tegen de Romeinse Republiek. Dus besloot hij met zijn collega's de samenzweerders zonder eerlijk proces te doden. Hierover sprak hij zo'n 2000 jaar geleden in de Catilinarische redevoeringen.

Hoe komt het dat zulke oude teksten nog steeds populair zijn onder hedendaagse politici? En gebruiken ze die teksten eigenlijk wel op de juiste manier of gaan ze finaal de fout in?

Classica Leanne Jansen van Universiteit Leiden beantwoordt al je vragen. Zij onderzoekt de erfenis van de Romeinse schrijver, redenaar, politicus, advocaat en filosoof - wat was hij eigenlijk niet - Marcus Tulius Cicero en vertelt over zijn leven, zijn tragische dood en zijn hedendaagse erfenis.

Je voortbewegen met de lichtdeeltjes van de zon die op je zeil vallen. Het klinkt op aarde absurd, maar in de (bijna lege) ruimte kan het. Je moet er wel lang voor wachten, maar in theorie kunnen de zonnezeilen snelheden van tienduizenden kilometers per seconde halen zonder te moeten steunen op een andere energiebron. Daarom worden ze momenteel gezien als de meest potentiële voertuigen om op zeer lange afstanden (inclusief een reis naar het dichts bijzijnde zonnestelsel) af te leggen. De Japanse ruimtemissie Ikaros toonde in 2011 aan dat reizen met een zonnezeil in de praktijk echt kan.

Met de nieuwe missie Lightsail2 wordt er voor het eerst geprobeerd om enkel op zonne-energie een bepaald parcours om onze aarde af te leggen, met daarbij de nodige baanveranderingen en hoogteverschillen (wat nog niet eerder geprobeerd werd). Een Falcoln Heavy racket lanceert Lightsail2 morgenochtend om half 6 (samen met onder meer een speciale atoomklok voor een ander ruimteproject). We praten over de ambities en de werking van de missie met Jeanette Heiligers, astrodynamicus aan de TU Delft.

Afgelopen maandag trad onze eigen koning toe tot de Orde van de Kousenband, de oudste ridderorde van Groot-Brittannië. Hij werd benoemd tot Stranger Knight. Vandaag de dag is zo'n gelegenheid vooral een grote verkleedpartij. Maar wie het woord ridder hoort denkt waarschijnlijk eerder aan zwaardgekletter en hoefgetrappel.

Stoere ridders op paarden in dodelijke lansgevechten zoals we kennen uit series als Game of Thrones of films als A Knight's Tale en Kingdom of Heaven. Maar zijn die beelden wel waarheidsgetrouw?

Historicus Mario Damen vertelt presentator Rose Heijnen alles over het hoe en waarom van middeleeuwse riddertoernooien.

In films, boeken en andere fictie kan men al decennia tijdreizen: terug naar het verleden of juist ver in de toekomst. Kunnen wij ons in de echte wereld ook vast gaan verheugen op een tripje naar ridders, de Romein of het jaar 2100? Deze week duikt Hens diep in de wereld van tijdreizen.

Sterrenkundige Amina Helmi is een van de winnaars van de Spinozapremie. Zij ontvangt 2,5 miljoen voor nieuw onderzoek. Marc-Robin Visscher spreekt Helmi in haar eigen kantoor over deze prachtige prijs.

Het eerste bewijs voor de aanname dat onze Melkweg uit restanten van oudere sterrenstelsels bestaat. De ontdekking dat de Melkweg nog altijd natrilt omdat er in het verleden een ander sterrenstelsel langs scheerde. En dat de Melkweg bestaat uit een botsing tussen de voorloper van de Melkweg en een ander sterrenstelsel.

Het is opzienbarende kennis die we dankzij de inspanningen van Amina Helmi over onze Melkweg (het sterrenstelsel waar we in wonen) te weten zijn gekomen. Helmi, hoogleraar 'dynamica, structuur en vorming van de Melkweg' aan het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen haalde er het internationale nieuws mee en kreeg er al eerder belangrijke (inter)nationale onderscheidingen voor. De restanten van het sterrenstelsel in de Melkweg dat ze als promovenda ontdekte zijn ook naar haar vernoemd: de Helmi-stroom.

Vandaag krijgt ze (samen met 3 anderen) de hoogste Nederlandse wetenschappelijke onderscheiding die een wetenschapper voor fundamenteel onderzoek kan krijgen: een Spinoza-premie. Verslaggever Marc-Robin Visscher zocht haar in Groningen op. Hij praat met haar over haar ontdekkingen en de cultuurshock die ze kreeg toen ze merkte dat het in Nederland veel minder evident is dan in Argentinië om als vrouw aan sterrenkunde te doen.

Materiaalwetenschapper Rik Breur heeft in Wenen een European Inventor Award gekregen. De prestigieuze award wordt als de grootste uitvindersprijs van Europa beschouwd en wordt uitgereikt door het Europese Octrooibureau.

Breur zijn uitvinding is een folie van stekelige microvezels die je aan elk schip (ongeacht het formaat) kunt aanbrengen. Met deze folie krijgen de typische zee-organismen zoals algen, zeepokken en mosselen geen kans om zich tegen de romp van het schip aan te hechten en het schip te beschadigen of meer brandstof te doen verbruiken. Momenteel worden met hetzelfde doel giftige chemicaliën aan scheepsrompen aangebracht, waardoor er jaarlijks tienduizenden tonnen gifstoffen de zee bevuilen.

De jury noemt de uitvinding van Breur daarom een oplossing die zowel de maritieme sector als de leefomgeving in zee ten goede komt. De inspiratie ervoor haalde Breur bij de afwerende stekels van zee-egels. We spreken met Breur een paar uur na de bekendmaking in Wenen.

Het wordt steeds makkelijker om het juiste medicijn voor een specifieke ziekte te vinden. Hoe? Door zogenaamde mini-orgaantjes die gekweekt kunnen worden met slechts een stamcel. Op zo'n mini-orgaan kunnen wetenschappers testen welk medicijn de beste oplossing is voor de zeldzame ziekte van een patiënt.

Hans Clevers, onderzoeksleider aan het Hubrecht Instituut en professor moleculaire genetica, vertelt presentator Rose Heijnen hoe dit werkt. Maar eerst legt hij uit waarom hij een gigantische armadillo meegenomen heeft meegenomen naar de studio.

De nieuwe documentaire "Ik ben er even niet" van filmmaker en kunstenaar Maartje Nevejan toont de ervaringen van kinderen en volwassenen die te maken krijgen met aanvallen van abscence epilepsie. Het is een vorm van epilepsie waarbij men vermoedt dat de persoon voor een aantal seconden het bewustzijn verliest. Desondanks is nog lang niet alles over de aandoening bekend. De documentaire gaat morgen in première in verschillende filmtheaters.
Hoogleraar cognitie en perceptie Floris de Lange van het Dondersinstituut (Radboud University Nijmegen) probeert in de documentaire de absence ervaringen te onderzoeken.

Het Leidse Biodiversity Center Naturalis verzamelt alle levenssoorten. Wat dacht je van een kamer vol met hoefdieren, duizenden lades vol met insecten en dozen vol met gedroogde planten en wieren? Twee jaar lang mochten TV-makers Joost Engelberts en Siebren Hodes filmen in de mysterieuze collectietoren van Naturalis. Een gebouw dat maar weinig mensen mogen betreden. In deze gigantische zwarte toren zijn in totaal meer dan 40 miljoen objecten opgeslagen. Presentator Stephan Komduur sprak de makers over de bijzondere natuurhistorische collectie in Leiden en de nieuwe tv-serie De Toren.

Het eerste anderhalve jaar zal de TU Eindhoven uitsluitend vrouwen aanwerven voor hun academische vacatures. Daarmee hoopt de universiteit dat de uiterst scheve balans in mannen en vrouwen minder onevenwichtig zal zijn.
Verslaggever Jeroen De Jager merkt dat er zowel studenten als academici zijn aan de TU Eindhoven die hun vraagtekens hebben bij de maatregel. Maar onder andere voor de chef diversiteit van de universiteit heeft het extreme onevenwicht in de hogere universitaire posities al lang genoeg geduurd.

Hondeneigenaars kennen het maar al te goed: de schattige oogjes waardoor we smelten en onze trouwe viervoeter voor de zoveelste keer een dikke knuffel willen geven. Een nieuw Amerikaans onderzoek uit het wetenschappelijke tijdschrift PNAS suggereert dat dit eigenlijk gewoon onze eigen fout is.

Door de anatomie te bestuderen van vier overleden wolven en zes overleden honden (van allemaal verschillende rassen), ontdekten ze dat alle honden (op de husky na) een sterk ontwikkelde oogspier hebben die bij de wolven ontbrak. Deze spier stelt de hond in staat om de wenkbrauw op te trekken, zodat hij zijn ogen groter kan maken. Daardoor kan de hond met zulke grote ogen meer kinderlijk en zielig kan kijken, wat het dier natuurlijk helpt om onze harten sneller te doen smelten.

Omdat de hond een gedomesticeerde ondersoort is van de wolf (en de Husky dicht bij de wolf aanhangt) opperen de onderzoekers dat de mens deze oogspier bij de honden 33.000 jaar lang heeft gecultiveerd. In vergelijking met de wolven vonden de onderzoekers ook dat de honden veel vaker en intenser zo'n zielig gezicht maken wanneer ze in contact komen met onbekende mensen. We bespreken het idee (en de sterkte van het onderzoek) met evolutionair bioloog Maurijn van der Zee (Universiteit Leiden).

Uit de data van de GRAIL-Missie is gebleken dat er iets abnormaals aan de hand is met de zwaartekracht op de maan. Aan de achterkant van de maan bevindt zich een gigantische krater. Daaronder hebben onderzoekers iets heel groots waargenomen: een mysterieuze bel van dicht gesteente met een totale massa die vijfmaal zo groot is als die van het Hawaïaanse Big Island. Hoogstwaarschijnlijk is het een metaalbevattend object, om de concentratie van de zwaartekrachtafwijking te kunnen verklaren. Hens duikt in deze mysterieuze krater.

Vegetarische hamburgers zijn een waar succes aan het worden, mede door hun groene imago. Maar sommige vleesvervangers zijn bijna net zo milieubelastend als kip, zie je in de tv-uitzending ‘Geen Spek maar Bonen’ van De Kennis van Nu. Hoogleraar duurzame eiwittechnologie aan de Universiteit Wageningen Atze-Jan van der Goot werkt al jaren aan het verduurzamen van vega-producten. Bij het maakproces komt namelijk nogal wat kijken. Hij legt uit hoe dit allemaal werkt en proeft een aantal vleesvervangers.

Naast problemen met de cholesterol, kan zogenaamde calcificatie of verkalking van onze aderen en andere bloedvaten een belangrijke (en versterkende) rol spelen in het ontwikkelen van hart- en vaatproblemen. En met het ouder worden krijgt iedere persoon (de een wat meer of minder dan de andere) met deze verstijving te maken. Diabetespatiënten of mensen met nierproblemen zijn er extra gevoelig voor.

Hoewel eerdere oorzaken achter deze calcificatie zijn geïdentificeerd is het exacte verloop ervan nog niet helemaal uitgeklaard. Onderzoekers van de Universiteit Cambridge melden in het wetenschappelijke tijdschrift Cell Reports dat ze een nieuw mechanisme hebben ontdekt dat volgens hen een belangrijke rol speelt in deze verkalking. Hoogleraar cardiovasculaire celbiologie Marie-José Goumans (Leids Universitair Medisch centrum) legt uit hoe dit mechanisme werkt en wat we er tegen kunnen doen.

Na een tijdje ogenschijnlijk weg te zijn geweest, is de zeer besmettelijke en dodelijke ziekte Ebola opnieuw volop in het nieuws. Sinds de uitbraak van de epidemie in augustus vorig jaar zijn bijna 2100 mensen ziek geworden, waarvan bijna 1400 mensen zijn overleden. Een vijfjarige Ugandese jongen die in Congo met Ebola besmet raakte trok zondag met een aantal familieleden opnieuw naar Uganda om in het ziekenhuis behandeld te worden. Vandaag werd bekend dat de jongen is overleden en twee familieleden ook besmet zijn. Met deze gebeurtenis is de ziekte nu officieel naar Uganda overgeslagen.

De Wereldgezondheidsorganisatie vreest ook dat Ebola-uitbraken het 'nieuwe normaal' in Congo zullen worden. Volgens Marion Koopmans (hoogleraar virologie aan het Erasmus MC) komt dit niet doordat we de wetenschappelijke middelen missen om de ziekte te bestrijden, maar is het de onveilige politieke situatie in het land die de ziekte de vrije teugels laat.

Iedereen kent het gevoel wel: je staart ‘s nachts naar de sterren en vraagt je af hoe groot het heelal wel niet is. Wat zal daar toch allemaal zijn? Sterrenkundigen buigen zich al jaren over allerlei vragen die te maken hebben met het heelal. Mirthe van der Drift spreekt wetenschapsjournalist en sterrenkundefanaat Govert Schilling over de bouwstenen van ons universum en Goverts nieuwe programma waarvoor hij allerlei vooraanstaande wetenschappers sprak.

Iedere week neemt Hens Zimmerman ons mee naar de ruimte en onthult hij op zijn geheel eigen wijze de geheimen van ver buiten de dampkring. Deze week bespreekt hij hoe ons universum zal eindigen...

Iedere week neemt Hens Zimmerman ons mee naar de ruimte en onthult hij op zijn geheel eigen wijze de geheimen van ver buiten de dampkring.

Deze week zijn UFO's ineens weer in het nieuws. Hens twijfelt of hij er aandacht aan moet besteden, maar doet het toch. Want waarom neigen we als mensen vaak naar het aanwijzen van een buitenaardse beschaving als plausibele verklaring bij 'onverklaarbare' fenomenen.

Iedere week neemt Hens Zimmerman ons mee naar de ruimte en onthult hij op zijn geheel eigen wijze de geheimen van ver buiten de dampkring. Luister naar windvlagen op de planeet Mars, de altijd klinkende ruis in het ISS en 'the hum'.

Grote sporters, grote eters. Dat idee is helemaal actueel met een nieuw onderzoek waaruit blijkt dat je bij de meest extreme sportprestaties maximaal 2.5 keer méér energie kunt verbruiken in vergelijking met de energie die je verbruikt wanneer je in rust-toestand bent. Daarna begint het lichaam de vetreserves aan te spreken, ongeacht of je nog wel of niet eet. De studie is verschenen in het wetenschappelijke tijdschrift Science Advances.

We vragen aan aan Wim Saris, hoogleraar humane voeding van de Maastricht University hoe we dit cijfer moeten interpreteren.

N.B.: Extreem onverantwoord sporten kan niet alleen blessures, maar ook akelige inwendige klachten (inclusief bloederige diarree) veroorzaken. Ken je limieten en vraag desnoods advies aan een arts.

Je veters strikken, een horloge omdoen of de was ophangen. Je doet het waarschijnlijk allemaal zonder erbij na te denken. Maar met een armprothese zijn deze simpele, dagelijkse handelingen een stuk minder eenvoudig. Armprotheses worden steeds beter, maar halen het nog bij lange na niet bij een echte arm. Hoe is het om na een ongeluk verder te leven met een armprothese?
Vrienden Bert Pot en Peter ter Keurs missen allebei een hand. Ze vertellen over hun leven zonder hand en de mogelijkheden van verschillende soorten protheses.

Wetenschappers experimenteren tegenwoordig druk met zogenaamde organoïden, oftewel kleine weefsels (samenstelling van cellen) die typisch zijn voor de opbouw van een orgaan. Mini-versies zeg dus maar, van bijvoorbeeld gedeeltes van onze darmen, nieren, maag, of het brein. Dit stelt wetenschappers in staat om goedkoop en gericht onderzoek te doen naar menselijke weefsels met genetische afwijkingen of bepaalde ziektes (zoals kanker). Of om op deze weefsels medicijnen of immuuncellen uit te testen. En dat zonder al te zware ingrepen op een patiënt te moeten doen.

De aanmaak van hersen-organoïden ging tot nu toe niet vlekkeloos. De samenstelling van dit nagemaakte weefsel bestaat vaak uit cellen die erg van elkaar verschillen waardoor deze de samenstelling van echt hersenweefsel niet correct weerspiegelen. Onderzoekers van de Amerikaanse universiteit Harvard hebben dit obstakel weten te overwinnen, melden ze in het prestigieuze tijdschrift Nature. Ze ontwikkelden hetzelfde type cellen als die van de menselijke hersenschors. En deze cellen groeiden ook nog eens in dezelfde verhouding. De hersenschors is het hersengedeelte dat onder andere instaat voor gewaarwording, gedachten en taal.

Hans Clevers, arts en professor in de genetica (Hubrecht Instituut, UMC Utrecht, Prinses Maxima Centrum), stond aan de basis van de creatie van organoïden. Hij legt uit waarom de doorbraak uit Harvard medisch gezien goed nieuws is, maar tegelijkertijd ook 'een enorm groot veld' voor nieuwe ethische vragen opent.

Een jaar geleden werd bij de jonge ster 'PDS 70a' een planeet ontdekt die in een zogenaamde puinschijf (een grote schijf van puin en gas) om deze ster draait. Omdat er onder astronomen gedacht wordt dat planeten in zo'n puinschijf ontstaan* werd er al verondersteld dat deze planeet nog in zijn geboorte-fase zit. Desondanks was het nog nooit eerder vastgesteld, onder meer omdat de ster maar liefst 370 lichtjaar van ons vandaan staat.

Een groep jonge astronomen van de Sterrenwacht Leiden kon het ontstaansproces deze keer onverwacht wel vaststellen, dankzij een nieuw stukje technologie dat op de VLT-telescoop in Peru geïnstalleerd werd. Niet alleen detecteerden ze de hete straling van de planeet die de gas- en puindeeltjes absorbeerde. Ze ontdekten ook nog eens een tweede planeet waarbij hetzelfde proces bezig was.

Met de ontdekking hebben astronomen de kans om het ontstaan van planeten en manen in sterrenstelsels (zoals ons eigen zonnestelsel) beter te begrijpen. Het is bovendien ook nog maar de tweede keer dat een sterrenstelsel met meerdere planeten direct gefotografeerd werd. De resultaten werden in het tijdschrift Nature Astronomy gepubliceerd. We praten met de blije onderzoeksleider Sebastiaan Haffert.

* Vanuit het idee dat talloze gas- en puindeeltjes door de zwaartekracht uiteindelijk tot hemellichamen zoals sterren, planeten en manen kunnen samenklonteren.

Voor het eerst hebben onderzoekers een dier gevonden dat enkel op basis van geur verschillende hoeveelheden eten van elkaar kan onderscheiden: de Aziatische olifant. Bij experimenten in Thailand lieten ze zes dieren ruiken aan ondoorzichtige bakken (met kleine reukgaatjes in het deksel) waarin zonnebloemzaadjes (een lekkernij voor de olifanten) zaten.

De dieren waren getraind om de bak met de meeste zaadjes te onderscheiden. Op basis van in totaal 154 testen lag de kans dat ze er de pot met het meeste zonnebloemzaadjes uit wisten te halen tussen de 59 procent en 82 procent. Bij honden lukte ditzelfde experiment op basis van geur eerder niet.

De kans op slagen bij de olifanten hing niet af van verschillen in absolute hoeveelheden zonnebloempitjes (of er veel of weinig pitjes in de bakken zaten), maar wel van de mate waarin de relatieve verhoudingen tussen het aantal pitjes in de twee potten genoeg van elkaar verschilden. Hoe groter de verschillende verhoudingen, hoe beter de resultaten. Het onderzoek verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS.

Verslaggever Matthijs Holtrop trok met deze kennis naar Dierenpark Amersfoort en kon op de bevestiging rekenen van olifantenkenner Marjo Hoedemaker. Hoedemaker vindt het geen verrassend nieuws, maar kwam het naar eigen zeggen te weten dankzij jarenlange ervaring.

Je hoort het wel maar je luistert niet, tenminste niet écht. Muziek is op allerlei plekken aanwezig op de achtergrond: in de supermarkt, in een restaurant of op een verjaardag. Overal is muziek. Je merkt het haast niet. Tot je plots dat ene nummer hoort, dat je terugbrengt naar je allereerste liefde of die fijne zomer in Zuid-Frankrijk.


Dat is de kracht van muziek! Mirthe van der Drift spreekt neuro-musicoloog Artur Jaschke. Hij is al zijn hele leven bezig met muziek.

In de laatste ijstijd was Doggerland een landrug waardoor je van het Europese continent naar Groot-Brittannië kon wandelen. Sinds de laatste ijstijd is dat gebied overstroomd door de Noordzee. Maar dat het destijds door oermensen bewoond was lijkt wel vast te staan. In een gedeelte van het Doggerland - de Bruine Bank - zijn in het verleden talloze prehistorische schatten, zoals bewerkte vuurstenen, pijlpuntjes, bijlen, en menselijke en dierlijke botten, toevallig opgevist. Maar hoe dat landschap op de Bruine Bank er toen en vandaag uit ziet, was zo goed als onbekend.

Belgische onderzoekers van het Vlaams Instituut voor de Zee zijn daarom bezig om het gebied voor de eerste keer grondig in kaart te brengen. Vorig jaar maakten ze een globale kaart van het gebied, maar deze keer vonden ze bij meer gedetailleerder onderzoek o.a. aanwijzingen voor restanten van een prehistorisch bos op de zeebodem. De leeftijd en de omvang van dit bos zijn nog onbekend.

We praten met de onderzoeksleider van het project, geofysicus Tine Missiaen van het Vlaams instituut voor de Zee (VLIZ). Volgens Missiaen is er een grote kans dat het bos ons meer zou kunnen vertellen over het leven van de oermens in het Doggerland.

Techdeskundige Tjitze Zijlstra weet alles van de laatste ontwikkelingen in de techwereld. Vandaag besprak hij verkeerslichten die slimmer worden, de 60 satellieten van SpaceX, klachten over de AVG privacywetgeving en een laptop van 1.3 miljoen.

Iedere week neemt Hens Zimmerman ons mee naar de ruimte en onthult hij op zijn geheel eigen wijze de geheimen van ver buiten de dampkring. Deze week bespreekt hij een bijzondere plek: Westerbork.

Het blijkt een lange traditie te zijn in wetenschappelijke disciplines zoals de geneeskunde of neurologie. Nieuwe medicijnen of ideeën worden in een eerste testfase uitzonderlijk vaak enkel op mannelijke proefdieren getest. Vrouwtjesdieren worden daarentegen gespaard vanuit het idee dat hun hormonenschommelingen de onderzoeksresultaten wel eens zouden kunnen beïnvloeden.

Eerder onderzoek wees al uit dat deze logica geen hout snijdt. Vaak zijn de resultaten bij vrouwtjesdieren niet meer of minder variabel dan bij de mannetjes (die op hun eigen manier ook hormoonschommelingen hebben). En in het geval er wel verschillende effecten zouden zijn, is dat belangrijke info die je in de vertaalslag van een idee of medicijn naar mensen zou moeten meenemen.

In de meest recente editie van het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift Science lanceert de Amerikaanse neurobioloog en endocrinoloog Rebecca Shansky daarom een dringende oproep. Wetenschappers zouden zowel de mannetjes- als de vrouwtjesdieren moeten meenemen bij nieuw onderzoek. En ze zouden standaard in de verslagen moeten communiceren welk geslacht de dieren hebben. Shansky noemt het weglaten van vrouwelijke proefdieren eveneens het resultaat van een historisch ongefundeerde beeld dat vrouwen door hormonen wispelturiger of emotioneel minder stabiel zouden zijn. Terwijl het juist vrouwen zijn die het meest in aanraking komen met de bijwerkingen van medicijnen.

Internist vasculaire geneeskunde Jeanine Roeters van Lennep (Erasmus MC) legt ons uit hoe het uitsluiten van vrouwelijke proefdieren tot nadelige effecten kan leiden bij vrouwen.