Kunnen twee mannen in de toekomst samen kinderen krijgen?

Elke lichaamscel bevat een programmacode die vertelt hoe de cel zich ontwikkelt − tot spiercel, levercel, hersencel of een ander soort cel. Sommige stamcellen bevatten een soort universele code, waardoor ze kunnen uitgroeien tot willekeurig welke andere cel. Japanse onderzoekers zijn er nu in geslaagd om huidcellen eerst te herprogrammeren tot stamcellen en ze daarna om te toveren tot eicellen. En dat alles volledig in het lab.

Van huidcel naar eicel naar mensenbaby

De Japanners namen vrouwtjesmuizen van tien weken oud, wat overeenkomt met een mensenleeftijd van dertig jaar. Uit de staart haalden ze huidcellen en met een bestaande techniek maakten ze daar stamcellen uit. Die stamcellen stopten ze in een speciaal geselecteerd biochemisch badje, waarna de cellen uitgroeiden tot onvolwassen eicellen. Iets soortgelijks had dezelfde onderzoeksgroep in 2012 al eens gedemonstreerd. Toen moesten de eicellen echter in een vrouwtjesmuis worden teruggeplaatst om uit te groeien tot normale eicellen.

Wetenschapsjournalist Bennie Mols vertelde in De Ochtend op NPO Radio 1 over het onderzoek:

Deze keer lukte het de onderzoekers om hetzelfde in vitro voor elkaar te krijgen door de onvolwassen eicellen te omringen met eierstokweefsel uit muizenfoetussen. Vervolgens groeiden die cellen uit tot schijnbaar normale, volwassen eicellen. In totaal maakten de Japanners er ruim vierduizend. Tenslotte werden de eicellen bevrucht met het sperma van mannelijke muizen en in de baarmoeder van volwassen vrouwtjesmuizen geplaatst. Uiteindelijk werden er zo acht babymuisjes geboren.

De onderzoekers publiceerden hun opzienbarende resultaat deze week in Nature. Ze denken dat ze binnen vijf jaar vruchtbare menselijke eicellen uit menselijke huidcellen kunnen maken en dat binnen tien jaar de eerste menselijke baby geboren kan worden uit een geherprogrammeerde huidcel.

Het gaat nog vaak mis

Toch zijn er nog wel wat obstakels te overwinnen. Slechts drie procent van de gemaakte eicellen leidde ook tot nakomelingen. Dat is een laag succespercentage. Bij IVF bij muizen is het succespercentage 62 procent. De eicellen lijken nog vrij vaak genetische afwijkingen te hebben. Voordat wetenschappers deze techniek bij mensen kunnen toepassen, zullen ze eerst meer moeten leren over wat er in de ontwikkeling van een eicel in het lab nog kennelijk vaak mis gaat.

Van de acht muizen die werden geboren, werden er bovendien twee door de moedermuis opgegeten, waarschijnlijk omdat de moeder toch abnormaliteiten in de jonkies ontdekte. Maar de zes andere muisjes ontwikkelden zich normaal en konden zelf ook weer gezonde kinderen krijgen.

Vruchtbare eicellen uit mannelijke huidcellen

Als het in de toekomst lukt om ook menselijke huidcellen om te toveren tot eicellen, dan betekent dat een uitkomst voor onvruchtbare vrouwen. Maar ook voor oudere vrouwen die minder vruchtbaar zijn en toch kinderen willen krijgen, of voor vrouwen van wie de eierstokken bijvoorbeeld na een bestraling tegen kanker beschadigd zijn.

De onderzoekers denken zelfs dat het mogelijk is om vruchtbare eicellen te creëren uit mannelijke huidcellen. Wanneer ze die bevruchten met spermacellen van een andere man kan er een baby worden geboren met het genetische materiaal van twee vaders. Dat is wel nog een grotere technische uitdaging, omdat mannen en vrouwen verschillende geslachtschromosomen hebben. Toch denken de biologen dat ze ook dit obstakel kunnen overwinnen.

Collega-biologen noemen het Japanse resultaat spectaculair, maar waarschuwen ook dat zowel de ontwikkeling van een menselijke eicel als de ontwikkeling van een menselijk embryo gecompliceerder is dan bij muizen. Het is afwachten hoe goed deze techniek bij mensen werkt, maar ongetwijfeld zullen talloze onderzoeksgroepen in de wereld het gaan proberen. Ondertussen kunnen ethici alvast gaan nadenken over de consequenties van deze nieuwe reproductietechniek.

Bron: Orie Hikabe et al. Reconstitution in vitro of the entire cycle of the mouse female germ line. Nature, online gepubliceerd op 17 oktober 2016

Dit artikel werd verzorgd door De Kennis van Nu wetenschapsredactie (NTR).