Waarom dit superdiertje ongevoelig is voor pijn

Een leven zonder pijn klinkt prettig, maar kan natuurlijk heel gevaarlijk zijn. Je kunt risico’s slecht inschatten, loopt veel te lang door met een eventuele botbreuk en hoewel het aanraken van een hete pan misschien niet meer ondraaglijk is, beschadigt het wel het tere weefsel van je huid. Te lang doorgaan met onvoorzichtig door de wereld banjeren kan dus op termijn veel negatieve gevolgen hebben.

De naakte molrat is ongevoelig voor bepaalde soorten pijn, in het bijzonder pijn van hitte. Denk aan het aanraken van die hete pan of hoe het voelt als je onder de douche staat of te lang in de zon hebt gelegen. De naakte molrat heeft hier geen last van. Waarom zorgt dit niet voor massale sterfte bij het diertje? Omdat de pijnreceptoren van de molrat niet uitgeschakeld zijn, maar gewoon ondermaats presteren. Onderzoekers beschrijven deze week in Cell Press dat dat te danken is aan een kleine verandering in een receptor die lichaamstemperatuur detecteert en reguleert. Een hele kleine verandering: slechts drie aminozuren maakten het verschil, waardoor de naakte molrat niet gevoelig is voor hitte.

Niet helemaal pijnloos

Deze verandering maakt de receptor niet compleet ongevoelig voor prikkels - als de hitteprikkel tien keer zo hoog is als normaal, voelt hij alsnog pijn. Ook andere vormen van pijn kan hij nog gewoon voelen, zoals bij verwonding.

Normaal gesproken hebben dieren met een dergelijke ongevoeligheid last van het afsterven van de zenuwcellen. Bij mensen kan dit leiden tot ziektes als Alzheimer en Huntington. Bij de naakte molrat gebeurt dit niet. Jonge molratten worden namelijk geboren met een normale hoeveelheid pijnsensoren, die pas afnemen tegen volwassen leeftijd. Blijkbaar werkt de receptor dus goed genoeg om de jonge dieren te laten overleven, maar ook net zo weinig dat de volwassen dieren ongevoelig zijn voor hitte.

De zin van dit alles

Maar wat heeft dit nu voor praktisch nut? Naakte molratten leven in grote ondergrondse kolonies, waar het vaak druk is in de smalle gangetjes. Huid-op-huidcontact kan dan zeer heet en bijzonder onaangenaam zijn. In een dergelijke warme omgeving is het juist onhandig om gevoelig te zijn voor hitte.

Evolutie heeft er dus voor gezorgd dat molratten hier niet meer mee hoeven te dealen, wat waarschijnlijk ook het voordeel oplevert dat dit hen energie bespaart. Naakte molratten hebben het traagste metabolisme van alle zoogdieren, dus overbodige functies kunnen evolutionair zien het beste worden uitgeschakeld.

In Dit is de Dag was eerder een bijdrage te horen over ongevoeligheid van de naakte molrat voor veroudering:

Een langere versie van dit artikel is te vinden bij De Kennis van Nu (NTR).