Pas op mensen, ook zand kan opraken

Zand ligt overal voor het oprapen. En dat is maar goed ook, want zand heeft een heleboel onmisbare toepassingen. Het is bijvoorbeeld een essentiële grondstof voor computerchips. Maar het overgrote deel wordt ingezet in de bouw, voornamelijk voor de productie van glas en beton. Omdat de wereldbevolking hard groeit en steeds meer mensen in steden gaan wonen neemt de vraag er naar toe. Een land waar al deze ontwikkelingen op grote schaal samenkomen is China. Daar wordt continue gebouwd, kijk eens naar onderstaande grafiek hoeveel cement er door hen wordt gebruikt (samen met zand een essentieel ingrediënt van beton):

In Nederland winnen we veel zand voor het verstevigen van de kustlijn en het creëren van nieuw land. En ook het sterk opkomende fracking (grondboringen, red) naar schaliegas en -olie verbruikt veel zand. De winning van deze ogenschijnlijk onuitputtelijke grondstof loopt alleen tegen natuurlijke grenzen aan en levert allerlei problemen op, waarschuwt een groep onderzoekers in het wetenschappelijk tijdschrift Science.

Problemen van zandwinning

Want wat je misschien niet zou verwachten: zand kan opraken. Wie aan zand denkt, denkt al gauw aan de oneindige zandlandschappen van de grote woestijnen in de wereld. Maar woestijnzand is doorgaans ongeschikt als bouwmateriaal omdat het te glad is gepolijst door de wind. Daardoor blijft zandwinning voornamelijk beperkt tot kuststroken, rivierbeddingen en de zeebodem. En met de steeds toenemende vraag naar zand is het onduidelijk of de huidige productiecapaciteit vol te houden is, schrijven de onderzoekers.

Er komen ook andere problemen om de hoek kijken, omdat de watergebieden waar zand wordt gewonnen vaak kwetsbare ecosystemen zijn. Het ophalen van zand vernietigt daar koralen en zeegrassen, waardoor de habitat van veel diersoorten verstoord raakt. Ook is er het risico van het verspreiden van invasieve soorten door het transporteren van dit bodemzand.

Consequenties voor de mens

De zandwinning bij stranden en kustgebieden creëert ook extra risico’s voor de inwoners van deze gebieden. Het verzwakt de weerbarstigheid tegen overstromingen en stormen, waarschuwen de onderzoekers. Drinkwatervoorraden en akkergronden raken soms vervuild met zout water. Tot slot zorgt de combinatie van moeilijke bescherming van zandgronden en de toegenomen vraag en daarmee de prijs ervoor dat criminele bendes in landen als Italië en India illegaal zand afgraven.

Al deze problemen, zo stellen de onderzoekers nu, vragen er omdat er een keer gezamenlijk een plan wordt bedcht hoe we met z'n allen behoedzaam met zandwinning kunnen omgaan. Want ons gebruik van zand lijkt in alle genoemde opzichten niet duurzaam te zijn en de creatie van nieuw zand door natuurlijke processen gaat erg langzaam. Al met al stof tot nadenken.

Heb je tips? Mail ze ons, via de app van NPO Radio 1.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co