Je zelfdiscipline neemt toch niet af gedurende de dag

Gedurende zeventien weken onderzochten Canadese en Amerikaanse onderzoekers de leeractiviteit en prestaties van studenten in een online leermethode. Die methode gebruikten ze onder andere om woordjes te stampen en biologie-tentamens voor te bereiden. De studenten deden online oefensessies, vrijwillig en op zelfgekozen tijdstippen, waarin ze bijvoorbeeld woordjes aan afbeeldingen moesten koppelen, of begrippen aan bijbehorende definities. De onderzoekers keken onder andere naar het tijdstip waarop de studenten inlogden, de duur van hun oefensessies en hun scores.

Het uitgeputte ego

De onderzoekers wilden de theorie toetsen dat we een beperkte dagelijkse voorraad wilskracht hebben voor de verschillende vormen van zelfdiscipline die je in de loop van de dag gebruikt. Die theorie was jarenlang bijzonder invloedrijk, maar kwam in 2016 op losse schroeven te staan, toen talloze experimenten waarop die theorie gestoeld was bij herhaling niet hetzelfde resultaat opleverden.

Een centraal idee in die theorie is dat als het ene taakje die voorraad uitput - ego depletion is de wetenschappelijke term - je andere taakjes ook niet meer aan kan. Als je bijvoorbeeld al je frustraties hebt ingeslikt tijdens een vergadering en je geduld bewaard hebt toen je kinderen gingen jengelen, kan je niet ook nog eens nee zeggen tegen een biertje, al had je je nog zo voorgenomen om door de week geen alcohol te drinken. Ook op NPO Radio1 vertelden we over deze theorie:

Maar als de theorie van het uitgeputte ego klopt, redeneerden de onderzoekers, dan zouden de gemiddelde motivatie en prestaties van de online studenten gestaag moeten afnemen naarmate de dag vordert.

Mentale uitputting

Dat bleek niet het geval. Het aantal logins nam juist toe aan het eind van de dag, en de oefensessies werden ook langer: de motivatie en het doorzettingsvermogen van de studenten leken dus niet te dalen. Hun prestaties bleken bovendien nauwelijks afhankelijk van het tijdstip - de gemiddelde score piekte midden op de dag, en daalde daarna heel langzaam, maar niet meer dan 1 procent.

Binnen elke afzonderlijke oefensessie trad wel duidelijk meetbare ‘mentale uitputting’ op: na gemiddeld een half uur begonnen de scores langzaam te dalen, tot een dip van zo’n 5 procent rond de vijftigste minuut. Maar hoe snel die ‘uitputting’ optrad bleek ook onafhankelijk van het moment van de dag. Kortom: de resultaten bieden geen enkel bewijs voor de ego depletion-theorie, aldus de onderzoekers.

Of ligt het aan het bioritme?

Het zou kunnen, aldus de onderzoekers, dat de studenten vooral ’s middags en ’s avonds inlogden omdat ze overdag andere verplichtingen hadden. Mogelijk speelt ook bioritme een rol. De onderzoekers hadden geen gegevens over leeftijd van de studenten, maar gingen ervan uit dat de meesten jongvolwassenen waren. Eerder onderzoek wees al uit dat het bioritme van jongvolwassenen vaak ‘piekt’ in de late namiddag. Het zou daarom kunnen dat studenten later op de dag gemotiveerder zijn, of van zichzelf geloven dat ze dan effectiever studeren. Maar dat doet niets af aan de resultaten, schrijven de onderzoekers.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co