Als kunstmatige intelligentie de geheimen van je gezicht afleest

Het was groot nieuws, vorige week: computers kunnen homo’s van hetero’s onderscheiden, op basis van hun gezichten. Twee Amerikaanse onderzoekers ontwikkelden een soort gaydar-algoritme dat, geconfronteerd met foto’s van hetero’s en van homo’s, in 70 tot 90 procent van de gevallen de homo eruit pikte.

De kritiek was niet mals, onder meer op het gebruik van de binaire categorieën ‘homo’ en ‘hetero’, wat haaks staat op het idee dat seksuele voorkeur in de loop van een mensenleven kan veranderen. Hadden de onderzoekers het algoritme niet onbedoeld getraind om te letten op stereotypische kleding, haardracht, et cetera, met andere woorden: op cultuur, en niet op natuur?

Maar het meest gehoorde bezwaar was dat deze technologie een serieuze bedreiging kan vormen voor de privacy en zelfs de veiligheid van homoseksuelen. In landen waar homoseksualiteit als problematisch gezien wordt, of zelfs strafbaar is, wil je niet uit de kast getrokken worden door een algoritme.

Spiegel van de ziel

Het is niet de eerste keer dat van gezichtsherkenningstechnologie beweerd wordt dat die hoogstpersoonlijke kenmerken aan een gezicht kan aflezen. Zo claimden Chinese onderzoekers vorig jaar dat hun gezichtsherkenningstechnologie criminelen kan herkennen, nog voordat die een misdaad plegen. En het Israëlisch bedrijf Faception (waar Kosinski als adviseur voor werkt) - beweerde een algoritme te hebben ontwikkeld dat terroristen kan herkennen, alsook witteboordencriminelen en pedofielen, en zelfs “pokerspelers” en “genieën”. Kosinski denkt dat kunstmatige intelligentie ook getraind zou kunnen worden om andere intieme kenmerken af te lezen, zoals IQ of politieke overtuigingen.

Dergelijke claims werden tot nog toe niet heel serieus genomen. Maar het idee dat gezichten sommige persoonlijkheidskenmerken verraden is zeker niet ongehoord in de wetenschap. Hormonen en genen hebben invloed op de vorm van het gezicht, is de gedachte, en eigenschappen die samenhangen met die hormonen en genen, zoals gedrag, kunnen dus van een gezicht afgelezen worden. De hoeveelheid testosteron waaraan de foetus wordt blootgesteld in de baarmoeder, bijvoorbeeld, zou zowel seksuele voorkeur, als gezichtsvorm en ook de mate van agressief gedrag beïnvloeden.

De infrastructuur ligt klaar

Mochten overheden en bedrijven makkelijker te overtuigen zijn dan de wetenschappelijke gemeenschap van nut en noodzaak van het soort technologie waar Kosinski en Wang voor waarschuwen, dan is een Minority Report-achtige toekomst niet heel ver weg.

Wereldwijd is gezichtsherkenningstechnologie namelijk bezig met een opmars in het publieke domein. China werkt bijvoorbeeld hard aan een grootschalig surveillance-net. Daar wordt gezichtsherkenningstechnologie al ingezet om mensen die door rood lopen publiek aan de schandpaal te nagelen. In Rusland werd vorig jaar een app gelanceerd waarmee iedereen de identiteit kan achterhalen van nietsvermoedende voorbijgangers, door een foto van hen te maken, die de app vervolgens vergelijkt met foto’s op social media.

In Duitsland en Engeland wordt geëxperimenteerd met gezichtsherkenning in treinstations. De Amerikaanse FBI heeft een database met pasfoto’s van 117 miljoen burgers die door middel van gezichtsherkenning doorzoekbaar is. En in steeds meer landen dragen politie-agenten bodycams, kleine camera’s die ze op hun uniform dragen - waarvan de beelden in sommige landen in real-time door gezichtsherkenningstechnologie geanalyseerd worden. Ook de Nederlandse politie draagt bodycams, en ze gebruikt gezichtsherkenningssoftware om verdachten te spotten in hun opnames of in beveiligingsvideo’s. En de eerste reclamezuilen met camera’s met gezichtsherkenning zijn onlangs gesignaleerd in Amersfoort. Ook de politie wil gezichtsherkenning gebruiken.

Die technologieën worden vooral gebruikt om de identiteit, en niet de persoonlijkheid of seksuele oriëntatie van individuen vast te stellen, maar de switch is snel gemaakt. Dus mocht er ooit iemand op grote schaal persoonlijke informatie van de gezichten van onwetende voorbijgangers af willen lezen, dan ligt de infrastructuur klaar.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co