Bijwerkingen van medicijnen opsporen met Big Data

Alleen al in Nederland gebruiken een paar miljoen mensen elke dag meerdere medicijnen. De meest gebruikte zijn anti-depressiva, pijnstillers, bloeddrukverlagers en cholesterolverlagers, en dan komt daar vaak nog een maagzuurremmer bij om er voor te zorgen dat je maag al die andere pillen kan verdragen.

Elk medicijn afzonderlijk heeft bijwerkingen, en die zijn vrij goed bekend, maar verschillende medicijnen kunnen ook interactie met elkaar aangaan, wat weer eigen bijwerkingen veroorzaakt. En daarover is veel minder bekend.

Zo ontdekten onderzoekers van Columbia University, dat de interactie van het veelgebruikte antibioticum ceftriaxon en de maagzuurremmer lansoprazol de kans aanzienlijk vergroot op een gevaarlijke hartritmestoornis, het 'lange QT'-syndroom. Afzonderlijk heeft geen van die twee medicijnen dit effect.

Niet in combinatie getest

De bijwerkingen van combinaties van medicijnen zijn slecht bekend, omdat elk nieuw medicijn apart wordt getest; eerst in de reageerbuis, dan op proefdieren, dan op gezonde proefpersonen om de veiligheid vast te stellen, en dan pas op de patiënten waarvoor het medicijn bedoeld is.

Alleen op die manier kun je de werking en de bijwerkingen van het middel goed vaststellen. Dat traject duurt op zich al jaren en is heel duur. Als je op die manier ook nog alle combinaties van twee (of drie, of meer) medicijnen zou moeten onderzoeken, moet een nieuw medicijn astronomisch veel tests doorlopen, en zou het nooit op de markt komen.

In de praktijk gaat men er noodgedwongen van uit, dat als een patiënt meerdere medicijnen tegelijk gebruikt, het effect een optelsom is van de effecten van de afzonderlijke medicijnen. Als een arts een bijwerking bij een patiënt constateert, kan die dat melden bij een centraal meldpunt. Maar bijwerkingen komen zelden bij alle patiënten voor die een medicijn gebruiken, of niet even ernstig. Ligt die bijwerking dan aan het medicijn, of aan het feit dat deze patiënt ook andere medicijnen gebruikt? Individuele huisartsen of specialisten hebben daar over het algemeen geen zicht op.

Een langere versie van dit artikel is te vinden bij De Kennis van Nu (NTR).