Toponderhandelaar: 'Rob Jetten moet snel minderheidskabinet vormen'

D66, de grootste partij van het land na de stembusgang woensdag, draagt waarschijnlijk NS-baas en oud-minister Wouter Koolmees voor als verkenner. Hij gaat de komende dagen met de partijen in gesprek. "Hij moet eerst naar een meerderheidskabinet zoeken en ook met de PVV moeten praten, ook al worden zij door iedereen uitgesloten", zegt Van Rossum, die denkt dat die gesprekken vooral een formaliteit zijn.

"We spoelen de film een klein stukje vooruit en dan kom je vrij snel uit op een minderheidskabinet. Daar zou ik op aansturen als ik Jetten was", zegt de toponderhandelaar. "Dat kabinet kun je al met één andere partij vormen, bijvoorbeeld met het CDA, de andere grote overwinnaar van de verkiezingen. Eventueel kun je er een derde partij bijvoegen, maar het blijft een minderheid."

In het huidige politieke landschap is een minderheidskabinet niet gek, denkt Van Rossum. "Zo'n versplinterd electoraal landschap zoals Nederland heeft, zie je in de uitslag terug maar niet terug in de formatie." Bovendien zijn de verschillen groot tussen partijen die een meerderheidskabinet kunnen vormen. "Als we proberen een grote coalitie te bouwen, krijg je geen stabiele meerderheidsregering. Of je bent stabiel of je bent een meerderheidsregering."

D66 en CDA

Een kabinet dat bestaat uit enkel D66 en CDA, goed voor 44 zetels, zou volgens Van Rossum "een prima kabinet" kunnen zijn. Die partijen zouden tot een regeerakkoord kunnen komen met gemeenschappelijke uitgangspunten, iets wat hij bij het vorige kabinet miste. "Daar had iedereen zijn eigen maatregelen en dat was het. Er moet een gedeeld perspectief zijn, op basis daarvan kun je maatregelen nemen."

Onderling vertrouwen is "de sleutel" tot succes, denkt de oud-diplomaat. "Je moet elkaar wat durven te gunnen en je moet dingen uitruilen. Onderhandelen is niks anders dan samen je winst kunnen uitleggen, maar ook samen je verlies kunnen absorberen. Als je daartoe nu al niet bereid bent, kun je er beter niet aan beginnen."

Mochten D66 en CDA een minderheidskabinet willen vormen, sluit Van Rossum niet uit dat de VVD zich daarbij aansluit. "In onderhandelingen geldt ook in de politiek: de trein rijdt voorbij. Je kan erop springen, maar als die voorbij rijdt, is die voorgoed voorbij. Dat zal de formateur dadelijk goed moeten orkestreren: 'Nu steken we de hand uit en kun je inspringen, maar daarna gaan we door'."

Hij roept Jetten op: "Als ik hem was, zou ik het snel proberen. Mensen hebben voor hem gestemd, hij heeft een enorme stap naar voren genomen. Nederlanders willen duidelijk iets anders, dit is iets anders", doelt Van Rossum op het minderheidskabinet. "Daarmee kun je de snelheid rechtvaardigen. Ik zou het krachtig vinden als Jetten verantwoordelijkheid neemt en dit doet."

'Brede coalitie gaat gepaard met gedoe'

Het is overigens maar de vraag of Henri Bontenbal wil deelnemen aan een minderheidskabinet. De CDA-voorman sprak zijn voorkeur uit voor een stabiel meerderheidskabinet. Volgens Van Rossum is een stabiel meerderheidskabinet met de verkiezingsuitslag dus niet mogelijk. "Als je voor een brede coalitie kiest, gaat het gepaard met gedoe. Bij een minderheidskabinet is er bovendien niet voldoende coalitie om de stekker eruit te trekken."

Beide scenario's zijn niet zaligmakend, erkent Van Rossum. "Je moet water bij de wijn doen. Ook in het scenario van een minderheidskabinet zijn er nadelen, maar op een gegeven moment moet je kiezen. Politiek is ondernemerschap. Iedere ondernemer in Nederland weet dat je niet risicoloos kan ondernemen. Er zit een risico in, maar ik denk dat dit risico nemen er in ieder geval voor zorgt dat je snelheid kan maken, het gesprek vervolgens over de inhoud gaat en je stappen kan maken in landsbestuur."

Haast is geboden, omdat volgens Van Rossum deze variant niet het sluitstuk van de formatie mag zijn. "Dan krijg je de dynamiek: het is niet gelukt, dus gaan we dit maar doen. Dan wordt het een verliesscenario. Ik zou er dus snel mee beginnen."

"Ik denk ook dat de politiek zich wel moet aantrekken van de oproepen die uit het land zijn gekomen: maak haast", besluit hij. "In plaats van de politiek die als ouder het land toespreekt, is het het land wat de politiek aan het toespreken is. Ik zou dat serieus nemen."