Politieke draai, Nederland scherpt toon aan richting Israël: 'Uit medemenselijkheid'

Komende week debatteert de Tweede Kamer over de situatie in Gaza, nadat het demissionaire kabinet vorige week besloot tot eigen maatregelen om Israël onder druk te zetten, buiten de Europese Unie om. Aanleiding is de wens om aanzienlijk meer humanitaire hulp toe te laten in de Gazastrook.

De maatregelen omvatten een inreisverbod voor twee omstreden ministers, Itamar Ben-Gvir (Nationale Veiligheid) en Bezalel Smotrich (Financiën), die opriepen tot etnische zuiveringen in Gaza, een tijdelijk wapenembargo en importbeperkingen op producten uit bezet gebied. Ook is de Israëlische ambassadeur ontboden.

"Het kabinet heeft al maanden interne strijd hoe we ons nou verhouden tot Israël. Dit werd gezien als een stap die je kan maken, zonder dat het je de relatie die Nederland met Israël heeft helemaal aan gort helpt", zegt Pak over de maatregelen die het kabinet heeft genomen.

Relatie op het spel?

De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, Gideon Saar, zei tegen de Nederlandse ambassadeur desondanks het te betreuren dat Nederland "een langdurige vriendschap met Israël inruilt voor openlijke vijandschap". Ook zou Nederland volgens hem "het antisemitisme in Nederland voeden" met de recente maatregelen.

Itamar Ben-Gvir reageerde op X woedend: "Op een plek waar terrorisme wordt getolereerd en terroristen welkom zijn, is een Joodse minister uit Israël niet welkom. (...) Onze vijanden zijn gewelddadige, moorddadige verkrachters, maar in Europa is degene die wordt aangevallen schuldig."

Pak denkt niet dat de relatie tussen Nederland en Israël op het spel staat. "Het is natuurlijk ook een stukje binnenlandse politiek in Israël, dat er keihard wordt uitgehaald", zegt hij over de reactie van Ben-Gvir.

De Nederlandse maatregelen waren hoe dan ook groot nieuws in Israël. "Nederland is altijd goed geweest met Israël. Als wij beginnen te schuiven, is het misschien wel significanter dan wanneer een groter land als Groot-Brittannië dat doet, omdat zij altijd al kritisch waren."

De toon verandert

Kamerleden voerden in appgroepen "al wekenlang een strijd over het wel of niet terugkomen van reces voor dit onderwerp, namelijk de hongersnood in Gaza en de kabinetsreactie daarop", vertelt Pak. Door de stappen van het kabinet was het debat "niet meer tegen te houden".

De maatregelen kunnen op goedkeuring rekenen van de Nederlandse kiezer, denkt de journalist. "In opiniepeilingen zie je al langer dat het Nederlandse publiek zich tegen de oorlog in Gaza keert en hoe Israël optreedt. Dat is best begrijpelijk als je de beelden ziet en vooral de moeilijke voedselsituatie in Gaza."

Maar pas nadat de PVV onder leiding van Geert Wilders uit het kabinet stapte, was er voor het kabinet ruimte om een harder standpunt in te nemen tegen Israël, waar de maatregelen uit voortkwamen. NSC sprak zich al langer kritisch uit; ook VVD en BBB veranderden van toon. "Het zit nog niet zozeer in het stemgedrag, maar wel in de teksten."

Medemenselijkheid

Ook oppositiepartij CDA, een van oudsher pro-Israëlische partij, is feller van toon. "Zij hebben in april al een koerswijziging genomen en gezegd: de manier waarop het in Gaza gaat, gaat ons te ver. Daar kwam nauwelijks weerklank op vanuit de achterban, wat ze zelf heeft verbaasd. Het is toch een partij die altijd aan de pro-Israël-kant heeft gestaan. Ik ben benieuwd hoe zij zich gaan opstellen nu de situatie in Gaza aanzienlijk is verslechterd."

Dat VVD en CDA kritischer zijn op Israël, is volgens Pak niet (alleen) om zieltjes te winnen. "In de politiek gebeurt nooit iets zonder na te denken over opiniepeilingen, maar de politici die ik spreek zien het als een stukje medemenselijkheid."