Hugo de Jonge: coronacrisis nu zwaarder dan in voorjaar

"Deze golf duurt veel langer dan de eerste golf. In het voorjaar was het in een keer een heftige piek maar lukte het ook om die vrij snel te doen dalen. Nu werd-ie langzamer opgebouwd. We hadden een daling bereikt maar die heeft zich niet voortgezet en het is weer opnieuw gaan stijgen. Je ziet dus nu dat je echt alle zeilen moet bijzetten om deze golf onder controle te krijgen. Ik zou zeggen dat het zwaarder is."

Daar komt nu ook nog eens de mutatie bij die in het Verenigd Koninkrijk is opgedoken. De minister loopt niet vooruit op maatregelen, maar: "Ik deel wel met u de zorg dat deze golf een hele hardnekkige is." Nadat hij benadrukt dat we nog maar weinig weten over de mutatie, zegt hij: "We weten een aantal dingen. Eén is: we hoeven ons niet zo zeer zorgen te maken dat deze een zorgelijker ziekteverloop kent. Twee is, we hoeven ons niet zorgen te maken dat deze niet vatbaar zou zijn voor het vaccin", maar vervolgt hij: deze is wel besmettelijker.

Mutatie leidt mogelijk tot aanvullende maatregelen

De mutatie, zo voorspellen virologen, zou wel eens een effect op de R kunnen hebben van 0,4, licht de minister toe. "We zitten nu op 1,24. Dat is al waanzinnig hoog. En stel je voor dat die mutatie hard rond zou gaan in Nederland, na dan wordt het heel erg moeilijk om het virus er zonder aanvullende maatregelen onder te krijgen. Maar daar wil ik nu niet op vooruitlopen."

Crisis geen moment onder controle

"Nee", zegt De Jonge op de vraag of er een moment is geweest waarop hij de crisis onder controle had. "Als je dingen onder controle hebt ga je niet hard genoeg, zeggen mensen wel eens. De aanpak is zeker vatbaar voor kritiek. Het is niet alleen een ongekend virus voor de samenleving en wat het met de samenleving doet. Maar ook om zo’n crisis te besturen, daar lagen geen draaiboeken voor klaar."

Volgens De Jonge is geen enkel departement toegerust om zo’n crisis te bestrijden. Ook het zijne, van Volksgezondheid, niet. "Je bent eindverantwoordelijk, maar je hebt niet een directe commandostructuur staan. Het is niet zo dat je vanachter je bureau even orders kan uitdelen." Het aanpassen van die structuur was voor de minister geen optie. "Je moet het in een crisis doen met de structuren die je hebt staan. Als je die structuur aanpast middenin een crisis, ben je naast alle ingewikkeldheden die van buitenaf komen, ook nog ingewikkeldheden van binnenuit aan het ontwikkelen. Dat moet je niet doen."

Testen had tweede golf niet voorkomen

Terugkijkend vertelt de minister dat er een aantal zaken zijn "waarvan je achteraf zou zeggen, dat had anders gemoeten". Als voorbeeld noemt hij meteen de testcapaciteit. "Ik had gewild dat ik voor de zomer al met grote labs contracten had afgesloten." De reden dat hij dat toen niet deed, had te maken met de overcapaciteit die er in eerste instantie nog was. "Maar wat zich voordeed in augustus, was een veel grotere vraag. Meer mensen lieten zich testen, en tegelijkertijd heel veel tegenvallers bij het aanbod."

Maar een tweede golf had het volgens hem niet voorkomen. "Ook landen die veel meer testcapaciteit hadden dan Nederland kwamen in een tweede golf. Kijk naar Luxemburg, daar is acht keer zoveel getest. De tweede golf was daar twee keer zo hoog als in Nederland. Ik denk dat je wat langer het remmend effect had gehad, maar een tweede golf had het niet voorkomen." Daarvoor wijst hij naar het gedrag: "Uiteindelijk is testen en traceren een manier om de verspreiding te remmen. Maar het is uiteindelijk ons gedrag dat dat virus eronder moet zien te krijgen."

De beperkte testcapaciteit leidde er terugkijkend volgens de minister wel toe dat ze in september "niet zo zeer eerdere, maar wel zwaardere" maatregelen hadden moeten nemen. Iets dat premier Rutte ook eerder in een debat al erkende.

Inmiddels ziet ook de coronaminister dat mensen het steeds moeilijker vinden om de coronamaatregelen na te leven. "In de eerste golf hadden we het virus te bestrijden. Nu hebben we ook onze vermoeidheid met de maatregelen te bestrijden."

Vraag over politieke consequenties toeslagenaffaire nog niet beantwoord

Deze week lag het kabinet onder vuur vanwege de kindertoeslagenaffaire. Afgelopen dinsdag leek het er zelfs even op dat het kabinet misschien wel zou aftreden. Het vernietigende rapport Ongekend Onrecht werd die dag besproken in het Catshuis. Ook voor De Jonge is de vraag over de politieke verantwoordelijkheid nog niet van tafel. "Ik vind dat we dit rapport en het leed van de ouders het meest recht doen als we de vragen in de goede volgorde beantwoorden." De laatste vraag daarbij, is volgens de minister de vraag over de politieke consequenties. Hij heeft hem in elk geval nog niet beantwoord.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.