Carla van Baalen: 'VVD-bemoeienis met Omtzigt staatsrechtelijk onzuiver'

Op basis van de geopenbaarde verkennersnotities erkent ze dat deze aanloop naar een nieuwe kabinet staatsrechtelijk niet zuiver is. Vooral in relatie tot Omtzigt. "Er is wel vaker gedoe bij formaties, maar waar we nu inzitten is echt uniek. Dit heb ik nog nooit meegemaakt."

Met gevoel voor understatement oordeelt Carla van Baalen over het verkennersdebacle dat nu is uitgemond in een Kamerdebat waarbij de messen geslepen lijken te zijn richting VVD-leider Mark Rutte en ex-verkenners Annemarie Jorritsma (VVD) en Kasja Ollongren (D660.

Vertrouwen ernstig geschaad

Maar wat de inmiddels opgestapte verkenners Ollongren en Jorritsma tot nu voor elkaar hebben gebokst blijkens een uitgelekte notitie van Ollongren, slaat werkelijk alles volgens Van Baalen. Doordat vertrouwelijke informatie dankzij de blunder van Ollongren is uitgelekt, is de aanloop naar een nieuw kabinet verlamd. "Vertrouwen is cruciaal tijdens een formatie, citeerde oud-formateur Tjeenk-Willink niet voor niets. Maar dit vertrouwen is nu ernstig geschaad. En het duurt nog wel even voordat dit vertrouwen is hersteld.

Je moet wat met Omtzigt

Demissionair premier en VVD-leider Rutte wist wel wat hij beoogde met functie elders voor Omtzigt. Hij wilde het eigengereide CDA-Kamerlid tot minister promoveren. Dat blijkt dus uit de nu openbaar gemaakte aantekeningen van verkenners Ollongren en Jorritsma die naar buiten zijn gekomen. "Het wordt heel ingewikkeld zonder het CDA", staat daar opgetekend. "Je moet wat met Omtzigt: minister maken."

Daarmee lijkt Rutte de enige lijsttrekker in deze inleidende fase van de formatie die de naam noemt van het kritische CDA-stemmenkanon. Tegelijkertijd is nog steeds niet opgehelderd wie voor Omtzigt een "functie elders" had bedacht. Volgens de handgeschreven notulen van ambtenaren lijkt verkenner Annemarie Jorritsma voor te stellen om Omtzigt voorzitter te maken van de Tweede Kamer. Daar staat: 'Vz TK PO/CDA', waarbij PO vermoedelijk staat voor Pieter Omtzigt.

VVD-bemoeienis

Als Sven Kockelmann deze brisante onthullingen voorlegt aan 'formatioloog' Van Baalen, valt er bij haar een stilte tijdens het vraaggesprek voor NPO Radio 1. Om vervolgens direct te beamen dat de VVD-bemoeienis met de positie van Omtzigt staatsrechtelijk geen zuivere koffie is. "Nee, dit kan echt niet en zeker niet in deze verkennersfase."

"Omtzigt is gekozen als onafhankelijk Kamerlid", zegt ze. "Met in inachtneming uiteraard van de fractiediscipline zit hij daar voor vier jaar. En hij opereert in principe autonoom en zelfstandig." Om vervolgens wel deze nuancering te maken: "Het is gebruikelijk dat een Kamerlid in een kabinet kan gaan plaatsnemen, maar dat is voor later en zeker niet iets wat voorbijkomt in deze fase van het formatieproces."

Traag

Maar wie denkt de onderhandelingsfase tussen kamerfracties naar een nieuwe regeringscoalitie zelden het mikpunt van kritiek is, komt bedrogen uit volgens Van Baalen. Er zijn altijd klachten over het formatieproces, weet de aan de Radboud Universiteit Nijmegen werkzame historicus. "De klachten hebben altijd deze strekking: het formatieproces verloopt te traag, het is te gesloten en het regeerakkoord is veel te dik."

Hoogleraar van Baalen heeft sowieso met stijgende verbazing gekeken naar de aanloop naar het verkenningsdebat. En dat zal ze ook doen naar het Kamerdebat van vanmiddag: "Er is een boel fout gegaan. Ze moeten er vol tegenaan om te zorgen dat het weer goed komt." Toch zijn we ook met zijn allen getuige van "een mooi en zuiverend proces" met de Tweede Kamer als controleur, stelt ze. "Je ziet hier de democratie in volle werking."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.