'Europa heeft geen verhaal', zegt oud-premier Balkenende; 'tijd om het te maken'

In hun nieuwe boek 'Capitalism Reconnected' beschrijven Balkenende en Buijs het nieuwe verhaal van Europa in twee stukken. "We hebben eigenlijk Europa 1 en Europa 2", vertelt Buijs. "Het eerste Europa is die van de schaduwzijden, wat nu heel veel aandacht krijgt. Een roversbende, noemde Augustinus het ooit", vertelt Buijs. Het gaat over kolonisatie, slavernij en uitbuiting.

Maar er is meer dan dat: "Op die kolonisatie is interne kritiek gekomen, met andere idealen: menselijke waardigheid is belangrijk geworden, wat je vormgeeft in democratieën en de rechtstaat. En dat de economie zo ingericht wordt, dat hij voor alle mensen goed werkt." Europa voer rond met slaven, maar schafte zelf ook de slavernij weer af.

Naast menselijke waardigheid en inclusiviteit, voegen de twee graag nog wat waarden toe aan 'Europa 2': duurzaamheid en samenwerking, wat volgens hen ook typisch Europese waarden zouden kunnen zijn. Balkenende wijst op de Sustainable Development Goals van de VN, die volgens hem een goede leidraad zouden zijn.

Ruk naar rechts

Bij de komende Europese verkiezingen voorspellen peilingen een flinke ruk naar rechts en anti-EU. Balkenende denkt dat de EU aan de burgers ook meer duidelijk moet maken waarom ze er zijn: "Boek eens resultaten! Je moet zichtbaar maken wat Europa kan betekenen. De processen moeten veel sneller gaan." Ook de eerder beschreven waarden zouden nut kunnen hebben, denkt hij.

Toch ziet Balkenende wel voor het eerst het besef in de samenleving dat we elkaar nodig hebben in het continent. "Ik vind dat heel hoopvol. Dat is in vrij korte tijd opgekomen. In de tijd van corona zagen we: we hebben elkaar nodig. Door Oekraïne zagen we: we hebben elkaar nodig. Door wat er in Amerika gebeurt met Trump zagen we: we hebben elkaar nodig."

Geeft nooit interviews

Balkenende was premier van 2002 tot 2010. Hij gaf daarna zelden interviews, maar voor De Ongelooflijke Podcast maakte hij dus een uitzondering. "Toen ik stopte als premier en leider van het CDA brak een nieuwe fase van mijn leven aan en ik dacht: wat ik niet ga doen is mijn opvolgers voor de voeten lopen. Ik respecteer hen en ga niet in hun werkterrein interveniëren", aldus Balkenende.

Buiten de media deed hij wel veel: "Ik heb me veel bezig gehouden met corporate responsibility en ik werk als hoogleraar aan de Erasmus Universiteit", vertelt de oud-premier.