Waarom je (niet) meetelt als vrouw op leeftijd

Male gaze

Als vrouwen de middelbare leeftijd bereiken, krijgen ze soms het gevoel dat ze onzichtbaar worden. In de nieuwe VPRO-DOCS Vroeger waren mannen aardiger gaat journalist en podcastmaker Dieuwertje Mertens in gesprek met verschillende vrouwen over het verliezen van 'the male gaze'. Ze spreekt onder meer met de Chileense succesauteur Isabel Allende, feministe en oud-politica Hedy D’Ancona, de Rotterdamse stadsdichter Anne Vegter en seksuoloog Ellen Laan.

Het feministisch begrip 'male gaze' - in 1975 bedacht door de Brits feministische filmcriticus Laura Mulvey om te analyseren hoe mannen naar vrouwen in films kijken - is daarbij het vertrekpunt. ''Het gaat om de geseksualiseerde blik van mannen op vrouwen.'' Die blik lijken vrouwen zich te hebben geïnternaliseerd, ziet Mertens. ''Vrouwen kunnen wreed naar hun eigen lichaam kijken, als ze bijvoorbeeld een buikje krijgen na de overgang. Daar rekenen vrouwen meedogenloos met elkaar af.'' Het is vernietigend, zo legt Mertens uit, maar veel vrouwen ontlenen hun eigenwaarde voor een groot deel aan hun uiterlijk. ''Van jongs af aan krijg je met de paplepel ingegoten dat uiterlijk belangrijk is.''

Nadelen én voordelen

Hoe zwaar is de pil die je moet inslikken als je ouder wordt en niet meer voldoet aan het 'geseksualiseerde' schoonheidsideaal? ''Een van de vrouwen die ik spreek is Dini; een heel knappe vrouw. Maar ze heeft het gevoel dat ze niet meer meetelt. Ik begrijp heel goed dat het lastig is om bepaalde vormen van aandacht ineens te moeten missen als je je hele leven gewend bent die aandacht wel te krijgen.''

Toch zijn er ook voordelen aan het ouder worden en het verliezen van de 'male gaze', blijkt uit een gesprek dat Mertens met Lydia voert. ''In het begin had ze er veel moeite mee, maar nu voelt ze zich bevrijd. Dat vind ik interessant om te horen, want het is nogal wat om aan die schoonheidseis te voldoen.''

Feminisme

Waar een beweging als #MeToo gaat over ongewenste vormen van aandacht, zijn uitsluiting en ongelijkheid net zozeer een probleem, volgens Mertens. ''Van oudsher komt het feminisme op voor vrouwen, maar binnen het huidige feminisme is onvoldoende aandacht voor het seksisme waar vrouwen vanaf de middelbare leeftijd mee te maken krijgen.''