Brainwash radio: Waarom migratie een mensenrecht is

Een bijdrage van de redactie van Brainwash Radio / Brainwash.

"Ik wil het hebben over migratie, het vraagstuk van deze tijd. Het blijft de gemoederen bezighouden en het is niet voor niets dat juist op dat onderwerp de formatie mislukte. De afgelopen jaren gaat het bijna nergens anders meer over. En ik maak me zorgen, want ik merk dat het gezicht van de migrant aan het vervagen is. We hebben het over een vluchtelingenstroom, massa-immigratie, of een tsunami, om rechtse taal te bezigen. Het menselijk leed, het tragische verhaal van de migrant, wat een universeel verhaal is, dat wordt steeds minder gezien of gehoord.

Migratie heeft bijna altijd iets tragisch. Mijn vader kwam begin jaren zeventig hiernaartoe, in de kielzog van zijn vader, mijn opa, die al in de jaren zestig in Nederland was. Een fabrieksarbeider bij DAF Trucks, nu met welverdiend pensioen. Niet zo lang geleden was ik samen met mijn broertje bij mijn vader. Mijn broertje vroeg hem of hij, als hij terug kon in de tijd, weer naar Nederland zou migreren. Mijn vader antwoordde eerst (diplomatiek) door te zeggen dat hij trots en tevreden is dat zijn kinderen goed terecht zijn gekomen, en het goed hebben. Vervolgens antwoordde hij: "Nee, ik was liever in Marokko gebleven."

Mijn vader heeft nooit echt kunnen aarden in Nederland. Als hij alleen al denkt aan Marokko zie ik hem opbloeien. Hij romantiseert graag zijn geboorteplaats, een idyllisch dorpje tussen twee bergen, waar een riviertje langs stroomt, een vruchtbare omgeving met vijgen- en olijfbomen. Natuurlijk is het een nostalgisch verlangen naar een verleden dat niet meer bestaat. Of misschien zelfs nooit heeft bestaan. Maar voor de migrant is de herinnering en de verbeelding net zo echt als zijn aanwezigheid hier en nu.

Als ik al die huidige migranten zie moet ik automatisch ook aan mijn vader denken. Hoe groot en intens moet de overgang van plaats en tijd voor deze migranten zijn? 'You broke the ocean in half to be here, only to meet nothing that wants you', schreef de Afro-Amerikaanse dichteres Nayyirah Waheed over de migrant.

Onlangs nog brak mijn hart, ja ik moest zelfs een traantje wegpinken. De verschrikkelijke brand van het flatgebouw Grenfell Tower in West-Londen kwam als een shock. Een dag of twee later verscheen er in kranten een afbeelding van het afgebrande gebouw met foto’s ernaast van de vermisten, vermoedelijk allemaal dood. Bijna allemaal waren het Caribische en Aziatische Britten, veel moslims ook. En ik zag in die foto’s de tragiek van migratie terug. Hoeveel dromen van ouders en kinderwensen zijn in rook opgegaan, als een nachtkaars uitgegaan?

Zoals discriminatie in het onderwijs, op de arbeidsmarkt en bij justitie deels te maken heeft met huidskleur, zo is de demografische samenstelling van een verloederde flat als Grenfell Tower ook niet toevallig. Migratie gaat over politiek, zeker, maar het gaat ook over beschaving. Gunnen we de ander een menswaardig bestaan, hier en daar?

Toen Gandhi gevraagd werd wat hij van de westerse beschaving vond, zei hij: "Dat lijkt me een goed idee." Een cynische opmerking misschien, maar als mij die vraag gesteld zou worden zou mijn antwoord zijn dat ik de westerse beschaving op dit moment niet zo hoog heb zitten. Ik heb het niet over de ideeën van de westerse beschaving. Vrijheid van meningsuiting, godsdienstvrijheid, persvrijheid, scheiding van kerk en staat: prachtig. Maar degenen die deze ideeën zouden moeten uitdragen en verdedigen vallen de laatste jaren lelijk door de mand.

Lange tijd geloofde ik dat Europa het humanistische ideaal belichaamde. Nog altijd sta ik achter de moraal, ethiek en idealen van het concept 'Europa', ook al weet ik heel goed dat die idealen voornamelijk intern bestaan, en ophouden bij de grenzen. Maar ik ken geen beter humanitair concept dat recht doet aan de onschendbaarheid en de grondrechten van het individu.

Natuurlijk, we kunnen niet alle verworpenen der aarde opnemen, dat snap ik. Maar het begint bij empathie, inlevingsvermogen. Bij begrijpen dat migratie eigenlijk een mensenrecht is."

Lotfi El Hamidi is historicus en gespecialiseerd in islam en het Midden-Oosten. El Hamidi is als Martin van Amerongen-fellow verbonden aan De Groene Amsterdammer, waar hij schrijft over vraagstukken rond diversiteit.

Meer filosofische overdenkingen bij de actualiteit? Ga naar Brainwash, dagelijks platform voor verrassende ideeën van Human en The School of Life. Brainwash Radio is er elke laatste maandag van de maand op NPO Radio 1.