Het leed achter de dure gevels van het Maastrichtse Stokstraatkwartier
- Nieuws
- Het leed achter de dure gevels van het Maastrichtse Stokstraatkwartier
De Jordaan van Maastricht werd het ooit genoemd, het verpauperde Stokstraatkwartier vlakbij de oevers van de Maas. Nu is het een mondain winkelbuurtje. In OVT vertelt Frank Bokern, schrijver van het boek Crapuul, kroniek van een krottenwijk, over de schaduwzijde van die transformatie. Dat heeft volgens hem alles te maken met een gemeentebestuur dat geen oog had voor zijn eigen burgers.
Onthoofde bevolkingspiramide
Ooit was het verpauperde buurtje een omgeving voor de welgestelden met mooie, goed onderhouden gebouwen. Rond 1840 raakte de wijk echter snel in verval, toen de Belgische belegering van Maastricht ervoor zorgde dat de Maastrichtse elite naar België vluchtte.
"Die wilden niet in dat ‘achterlijke Nederland’ achterblijven", verklaart Frank Bokern. "De bevolkingspiramide was onthoofd. Die panden kwamen leeg te staan, vooral in de Stokstraat. Ondertussen –de verstedelijking was al in volle gang in Maastricht– werd die onderkant van de piramide gevuld met mensen van het platteland, ook laagopgeleiden, en die zijn uiteindelijk in dit soort huizen terechtgekomen."
Nieuwe machthebbers
Die bevolkingsstromen werden versterkt door de negentiende-eeuwse industrialisatie waar Maastricht, dichtbij het industriële Wallonië gelegen, als van de eerste Nederlandse steden mee te maken kreeg. "Al in 1840 was de bevolking verdubbeld, dat heeft in de rest van Nederland pas in de tweede helft van de 19e eeuw plaatsgevonden", legt Bokern uit. "De industriëlen hadden de macht; de economische macht, maar ook de bestuurlijke macht, en zij werden de nieuwe elite."
Luister ook
'Crapuul, kroniek van een krottenwijk'
Dichtgemetselde huizen
Oud buurtbewoner Jo Voorst groeide er op in de wijk. Volgens hem was er altijd wat te doen, zowel in goede als slechte zin. Hijzelf woonde in een kleine tweekamerwoning: "Het is wel vervelend als je gewaarschuwd wordt, je niet in de hoek van de kamer moet gaan staan, omdat je dan de kelder in kan vallen. Of als mijn vader gordijnen dichttrok, trok hij die ook meteen naar beneden."
Binnen was er geen toilet, en omdat de kinderen al vroeg aan de slag moesten om geld te verdienen voor het huishouden, konden ze ook niet naar school.
Voorst maakte mee hoe, met de tijd, steeds meer huizen in de buurt leeg kwamen te staan. "Je ziet dan als kind dat bepaalde huizen waar mensen al uit vertrokken waren, werden dichtgemetseld om te voorkomen dat ze eventueel terugkwamen. Je kreeg een wijk waar steeds minder mensen overbleven met allerlei dichtgemetselde huizen." Voorst noemt het een macaber beeld.
'Debiel, idioot of imbeciel'
In de jaren ‘50 besloot de Maastrichtse gemeente definitief dat de krottenwijk getransformeerd moet worden tot een winkelbuurt voor de welgestelde Maastrichtenaar. Daarvoor moest de toenmalige populatie wel wijken. Volgens Bokern werden er vervolgens allerlei rapporten gepubliceerd die de bewoners wegzetten als 'onmaatschappelijk' en 'ontoelaatbaar', waarna ze onder andere naar de disciplinaire woonschool werden gestuurd. De rapporten dienden als legitimatie voor het harde optreden in de wijk.
Dit gebeurde op verschillende plekken in Maastricht, maar volgens Bokern was het Stokstraatkwartier het grootste doelwit: "Met een natte vinger wordt dan bepaald dat 25% van de kinderen, 33% van de mannen, en 48% van vrouwen 'debiel, idioot of imbeciel' is." Bokern is dan ook van mening dat de Maastrichtse gemeente excuses moet maken voor het uitsluitende en kapitalistisch-gedreven beleid – een beleid dat ook vandaag de dag nog in veel plekken in het land te vinden is.
Gerelateerde podcast
OVT
