Grote zorgen om cryptofraude, handhaving niet op orde

"Als ik het weer hardop zeg... pff." Bas Zijlstra verloor in slechts twee maanden tijd anderhalf miljoen euro aan crypto-oplichters. Via een online nepadvertentie kwam hij bij een fraudeur terecht, die hem ervan overtuigde zijn geld te beleggen tegen een zogenaamd rendement van 35 procent.

Hij is niet de enige. Vorig jaar werd via cryptofraude in Nederland meer dan 25 miljoen euro buit gemaakt. In vergelijking met vorige jaren nam het aantal meldingen niet significant toe, maar he bedrag per slachtoffer wordt steeds hoger.

"Zijlstra is geen stumper", zegt onderzoeksjournalist van het Financieel Dagblad Sonny Motké. Motké deed in samenwerking met het tv-programma Meldpunt Actueel onderzoek naar cryptofraude. "Dit soort oplichters bouwen echt een band met je op. Bas en de oplichter hadden een soort vriendschap. Ze bespraken hun privélevens met elkaar. Ik heb hun appgesprekken gezien: die beslaan wel duizend A4'tjes."

Waarschuwing van bank genegeerd

Zijlstra raakte zo overtuigd van de echtheid van het beleggingsbedrijf dat hij zelfs het advies van zijn bank om niet mee te werken aan de deal, negeerde. "Dat laat zien hoe veel vertrouwen hij in hen had."

Over de kans dat Zijlstra en andere slachtoffers hun geld ooit nog terug zullen zien, is Motké duidelijk: "Heel beperkt. De partij die hierachter zit, is wel gedaagd in de rechtbank. Maar je moet als gedupeerde echt zelf in actie komen."

Nieuwe wet laat te wensen over

Als gevolg van nieuwe Europese wetgeving, moeten cryptoplatformen nu een betrouwbaarheidsstempel van de toezichthouder, de Autoriteit Financiële Markten (AFM), krijgen. Net als bij gewone banken. De AFM houdt toezicht op de bedrijven die dat stempel hebben. "Maar tegen de bedrijven die dat niet hebben, kunnen ze weinig doen. Ze sturen wel brieven, maar die komen ongeopend terug." Daarin laat de wet te wensen over.

De AFM is dus ook niet verantwoordelijk om bij niet-aangesloten partijen het geld van gedupeerden terug te halen. "Wat je zelf kunt doen, is een civiele zaak starten om je geld terug te krijgen." Tot een strafzaak komt het vrijwel nooit. "Het OM vervolgt dit soort partijen zelden. Ze hebben daar de middelen niet voor en de oplichters zitten te ver weg, zijn te moeilijk te achterhalen en te bereiken."

Detecteren, blokkeren en attenderen

Partijen die wel aangesloten zijn, hebben ook een verantwoordelijkheid om verdachte transacties te detecteren en te blokkeren. Ze moeten hun klanten daar ook op wijzen. "Maar uit het verhaal van Bas, blijkt wel dat ook dat niet altijd zin heeft."

De aflevering over cryptofraude van het MAX-programma Meldpunt Actueel is vrijdag 10 oktober om tien voor acht te zien op NPO2.