John Jansen van Galen: humor is beste wapen tegen onverdraagzaamheid FVD

Tribunaal

'Er komen tribunalen.' Ja, waarom niet? Iedereen kan er eentje oprichten, net als een geheim genootschap, of een geheimtaal. Wonderlijk hoe snel een woord van lading kan veranderen. De voorzitter van de Tweede Kamer wilde het woord 'tribunalen' subiet in de ban doen, een columnist van Trouw noemde het een waar 'dieptepunt', iemand sprak van ‘fascistische intimidatie’.

Vroeger was een tribunaal iets links, weet u nog? Voor een tribunaal werden dictators en oorlogsmisdadigers ter verantwoording geroepen, meestal overigens zonder dat ze ter zitting verschenen.

Het mooiste was het Vietnamtribunaal. Van over de hele wereld togen getuigen en belangstellingen in 1967 naar het Zweedse Roskilde om de verantwoordelijken voor de Vietnamoorlog, vooral de Amerikanen dus, te berechten, zogenaamd dan.

De organisatoren, de filosofen Bertrand Russell en Jean Paul Sartre, hadden bedacht dat bij die berechting de criteria van een echt, algemeen erkend tribunaal moesten gelden: dat van Neurenberg, waar in ’45 / ’46 de Duitse oorlogsmisdadigers berecht waren. Die waren niet alleen gevonnist, maar ook gestraft, soms ter dood gebracht. Het was overwinnaarsrechtspraak, de schuld stond bij voorbaat vast, hier kregen de nazi’s een koekje van eigen deeg.

Maar het Vietnamtribunaal had geen enkele rechtsmacht en niemand van de beklaagden belandde achter de tralies. Toch werden tribunalen in die tijd een rage. Menige dictatuur werd voor een zelfbenoemd tribunaal gesleept: ik herinner mij de Filippijnen, Brazilië, heel Zuid-Amerika eigenlijk. Steeds waren er wel mensen die de wantoestanden daar aan de kaak wilden stellen, al was het voor de Bühne. Naarmate er meer tribunalen kwamen, werden ze minder waard, je zou haast zeggen: neptribunalen.

Alleen het Joegoslavië-tribunaal wist zich te voorzien van rechtsmacht, waardoor de veroordeelden ook achter de tralies kwamen. Maar meestal is zo’n tribunaal zoals het op Wikipedia ook heet: een opinietribunaal. Men spuit er grimmig zijn verontwaardigde opinie, gispt de afwezige beklaagden en gaat tevreden huiswaarts.

Als iemand dezer dagen dus verkondigt: er komen tribunalen, denk ik: zal best. Er zijn altijd mensen te vinden die rechtbankje willen spelen om machtige personen een zelfbedacht vonnis aan de broek te smeren. Ze maken op zolder de verkleedkist open, diepen er iets uit op wat kan doorgaan voor toga en gaan zitten rechtspreken, met quasi-gewichtige woorden en fantasieprocedures. ''Dan was jij de verdachte.'' ''Nee, ik wil advocaat zijn.'' Het vonnis is doorgaans niet mis: vader moet brommen, de bovenmeester krijgt een draconische fantasiestraf voor de kiezen. Een wassen neus, maar o zo spannend.

Humor

Maar toen een jonge blaaskaak van Forum voor Democratie verkondigde dat zij tribunaaltje gaan spelen (ongetwijfeld met moeilijke woorden, daar heeft die club een handje van) werd dat opgevat als ernstig gevaar voor de democratie. De Tweede Kamer stond, diep verontrust, op zijn achterste benen. En de aangesproken D66'er voelde zich plechtig 'bedreigd', want er is behoefte aan slachtofferschap. En die jonge blaaskaak genoot.

Was dit zo’n moment waarop de democratie zich 'weerbaar' moet tonen zoals al in 1936 werd bepleit door prof. George van den Bergh die ondemocratische partijen wilde verbieden? Ik sluit niet uit dat zo’n moment kan komen, maar dit was het echt niet.

Op die aankondiging van tribunalen had de Tweede Kamer niet beter kunnen reageren dan met een collectieve, homerische lachbui. Die Pepijn! Daverend gelach, graag. Want humor is het beste wapen tegen onverdraagzaamheid.