'Sjoemelende spermadokter' in prijswinnende documentaire Het zaad van Karbaat
- Nieuws
- 'Sjoemelende spermadokter' in prijswinnende documentaire Het zaad van Karbaat
Vorig jaar werd bekend dat de directeur van een spermakliniek in Barendrecht zijn eigen zaad had gebruikt bij vruchtbaarheidsbehandelingen. Inmiddels is bekend dat Jan Karbaat bij ten minste 47 vrouwen een kind heeft verwekt. Filmmaker Miriam Guttmann benaderde een aantal moeders en kinderen en wist hun vertrouwen te winnen. Ze studeerde dit jaar af met de korte prijswinnende documentaire Het zaad van Karbaat, die zondagavond wordt uitgezonden op NPO3. Niels Heithuis interviewde haar in Reporter Radio.
De zaak kwam al aan het licht vóór Karbaats overlijden in april 2017, toen een aantal donorkinderen een rechtszaak tegen hem had aangespannen. Doordat Karbaats wettelijke zoon DNA wilde afstaan, konden tenminste 19 kinderen via de databank van het FIOM aan hem worden gematcht. Karbaat zelf zag zijn behandelingen als 'een sport, een soort uitdaging'. "Je probeert zo snel mogelijk een vrouw haar wens te voldoen, zodat ze die zo gewenste baby krijgt." Dat hij zoveel vrouwen met zijn eigen zaad kon bevruchten, kwam doordat in die tijd het anonieme donorschap nog bestond.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
'Ik voelde mij vies'
Voor haar documentaire interviewde Guttmann onder anderen Yvonne en haar zoon Joey. Yvonne ging naar Karbaat om zich te laten bevruchten met het zaad van haar eigen man. Juist hierdoor voelt zij zich 'dubbel geslagen'. "Ik kan niet geloven dat hij dat gedaan heeft. Het idee dat hij heeft zitten roeren in een potje. Ik voelde mij vies. Ik wilde me constant wassen. Ik dacht: Ik kan het me niet voorstellen dat dat in mij…" Het idee dat haar zoon Joey het DNA van 'die vent' heeft, kan ze nauwelijks verdragen. "Ik gun hem niet zo’n griezel als die Karbaat."
'Ik ben niet zijn kind'
Voor haar zoon Joey is Karbaat niet meer dan zijn verwekker. "Ik ben niet zijn kind. Dat gun ik hem niet. Doordat je weet dat je vader – in dit geval de dokter – zo misbruik heeft gemaakt van mensen. Maak ik dan ook misbruik van mensen? Ben ik dan aan het manipuleren? Dat heeft zo’n impact op je." De documentaire gaat ook over het loyaliteitsgevoel van de kinderen naar hun ouders, want hoe ga je om met zo’n grote groep halfbroers en -zussen?
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Je leven een leugen
Guttmann denkt dat de zaak rond Karbaat veel moeder-kindrelaties op scherp heeft gesteld. "Joey en Yvonne hebben een soort eigen verhaal. Yvonne was beloofd om zwanger te worden van haar eigen man. In haar geval blijkt je leven een leugen te zijn. Voor veel van de anderen geldt dat zij er al vanuit gingen dat zij kwamen om zwanger te worden van een anonieme donor." Yvonne sprak haar zoon Joey een half jaar niet. Door de documentaire is het vertrouwen inmiddels weer enigszins hersteld. "Zijn moeder was te goeder trouw. Dus daarin heeft die film wel geholpen."
The Act of Killing
Guttmann wilde met Het zaad van Karbaat een Netflix-achtige documentaire maken, waarbij kijken naar een documentaire eenzelfde kijkbeleving oplevert als kijken naar fictie. Voor haar korte film koos ze daarom een opvallende vorm, waarvoor ze inspiratie opdeed bij de documentaire The Act of Killing van Joshua Oppenheimer. Oppenheimer vroeg zijn personages scenes na te spelen uit een gruwelijke periode uit de geschiedenis van Indonesië en daardoor die gebeurtenissen opnieuw te beleven. Guttmann bouwde voor haar film de behandelruimte van Karbaat na, compleet met een behandeltafel. "Iedereen was al zó bezig met dit verhaal, dat mensen sowieso hun verhaal aan mij wilden doen. Ik hoopte daar iets aan toe te kunnen voegen door de setting en dat dit voor hen iets zou veranderen en betekenen." Dat wilden de slachtoffers zelf ook.
Topje van de ijsberg
De verhalen die nu naar boven komen zijn volgens Guttmann slechts het topje van de ijsberg, want Karbaat heeft ook zaad naar het buitenland gestuurd. Het is nu nog niet duidelijk of daar ook zijn eigen zaad bij zat. "Daar ga ik achteraan. Ik wil zeker doorgaan met een vervolg." Dat vervolg komt er ook. Guttmann is inmiddels in gesprek met de wettelijke kinderen van Karbaat. "Ik wil in die lange film ook opnemen wie hij is geweest. Je kan zeggen dat hij heel veel stellen wel degelijk aan kinderen heeft geholpen. Hij was een pionier en hij stond heel erg open voor lesbische koppels en bommoeders. Ik wil daar ook verschillende reacties op."
Meer over Het zaad van Karbaat
- Het zaad van Karbaat wordt zondag 30 september om 23.20 uitgezonden op NPO3 en is daarna te bekijken via NPO Start
- Begin juli interviewde Jellie Brouwer Miriam Guttmann voor Kunststof in 'De week van het jong talent'.
- Guttmann is naast filmmaker ook fotograaf. Bezoek voor meer informatie de website van Miriam Guttmann.
- Op 3 oktober is er om 18.00 uur in de bioscoop ’t Hoogt zaal 1 een speciale voorstelling van Het zaad van Karbaat.
