Speciale Kunststof-uitzending: 'We moeten nu doorpakken en stoppen met de omroepen'

Met Willemijn Maas, ex-directeur AVRO, Ton F. van Dijk, ex-zendercoördinator en journalist, Sander ’t Sas, verslaggever EenVandaag en bestuurslid NVRJ en Mark Koster, mediajournalist voor onder andere Follow The Money bespreken we de stand van zaken en de toekomst. Programmamaker van de VPRO, Nicolaas Veul reageert via de telefoon.

'We moeten van topsport naar teamsport'

Veul: "De topsportcultuur bestaat al heel lang voor programma’s en programmamakers. Toen ik begon als stagiaire waren er ook al BN-ers die zich schofterig gedroegen en was er sprake van grenzeloosheid op de werkvloer. Dat is in de hele tv-wereld bekend. Ik denk dat er protocollen voor BN-ers moeten komen. Dat betekent begeleiding als je onder hoge druk moet werken. We moeten van topsport naar teamsport en meer waardering voor de mensen achter de schermen. Want op sommige plekken is er wel sprake van een heel harde cultuur. Ik zou overigens niet pleiten voor centralisatie van de macht. Ik zou dat zonde vinden. Met een eigen omroep ervaar je een andere vrijheid en je hebt een eigen 'makersethiek'."

Er gaat jaarlijks een kleine 900 miljoen euro naar de publieke omroep en ongeveer een zevende daarvan gaat naar de NPO voor de organisatie. De rest van het geld gaat naar de omroepen.

Wat zijn nu de dingen die nog beter kunnen of moeten? Mark Koster vindt het grootste probleem het gebrek aan transparantie: "De keuzes worden gemaakt in een zwarte doos. Programmamakers leuren met programma’s en komen bij filiaalhouder Frans Klein, de baas van de NPO, en hij beslist op intuïtie wat in de etalage komt te liggen. Checks and balances over de keuzes die gemaakt worden zijn er niet."

'De aandacht voor hoog scorende programma’s is doorgeslagen'

Willemijn Maas vindt ook dat het beter moet als het gaat over transparantie. "Ook voor de kwetsbare makers in de kunstsector. We zijn zo geobsedeerd door kijkcijfers en bewezen succes dat vernieuwing in de verdrukking komt. De aandacht voor hoog scorende programma’s is doorgeslagen."

Ton F. van Dijk zegt dat het probleem van de publieke omroep is dat er eigenlijk twee werelden tegen elkaar in werken. "De omroep heeft opdrachten en die staan soms haaks op wat de NPO vindt en die doelen zijn soms niet geharmoniseerd om het deftig te formuleren. Dat maakt samenwerken soms minder natuurlijk."

Sander ’t Sas spreekt namens de NVJ. "Achter elk programma zitten programmamakers en soms krijg je heel korte programmareeksen. Dan ontstaat een enorme carrousel van programmamakers die van omroep naar omroep gaan."

Hoe nu verder met de publieke omroep?

De vraag is hoe het nu verder moet met de publieke omroep. Ton F. van Dijk zegt dat er twee keuzes zijn. "Of je houdt het huidige bestel met omroepen en er moet toch ook aansturing zijn van bovenaf. Of je gaat naar een BBC-achtig model. Ik pleit voor nog een kans voor het huidige bestel met wat aanpassingen. In mijn tijd als zendercoördinator hebben we het ook niet transparanter gekregen, omdat het een heel complex systeem is en je hebt te maken met de mediawet en de politieke beslissingen."

Willemijn Maas denkt zeker dat de mediawet veranderd moet worden. "Er is veel veranderd, maar alles is halfslachtig, dus je moet echt doorpakken. Ik zou zeggen stop met de omroepen en formuleer wat je wilt met de publieke omroep. Het hele bestel moet veranderd." Mark Koster sluit daar op aan. "En dan komt de vraag hoe het BBC-model werkt. De programmamakers daar hebben neutralere journalistiek en daar houd ik van." De vraag is volgens Ton F. van Dijk dan wel hoe je zorg draagt voor de pluriformiteit en de veelkleurigheid. Sander ’t Sas denkt dat het denkbaar is om programmamakers op een andere manier in dienst te nemen.