Overleden Britse toneelschrijver Tom Stoppard was 'een soort rockster'
- Nieuws
- Overleden Britse toneelschrijver Tom Stoppard was 'een soort rockster'
Op 29 november overleed de Britse toneelschrijver en Oscar-winnaar Tom Stoppard op 88-jarige leeftijd. Hij behoorde sinds de jaren '60 bij de bekendste theatermakers van Engeland, waar uitgebreid bij zijn dood werd stilgestaan. In Nederland is Stoppard echter een stuk minder bekend. Toneelschrijver en scenarist Don Duyns vertelt in Wat blijft waarom hij het waard is om te leren kennen.
Luister hier
Woordkunstenaar
Stoppard brak in 1968 door met zijn stuk Rosencrantz and Guildenstern Are Dead, dat gaat over twee ogenschijnlijk marginale personages uit Shakespeares Hamlet. "Hij was toen een soort rockster", vertelt Don Duyns. "Hij was de favoriete regisseur van Mick Jagger, en grappig genoeg leken ze ook op elkaar – niet alleen vanwege hun uiterlijk, maar ook vanwege eenzelfde soort opwinding die er rond hen ontstond. Stoppard kon goed praten, en gaf leuke feesten. Hij paste helemaal niet in het slome beeld dat mensen vaak hebben van toneelschrijvers."
Naast zijn werk in de toneelwereld schreef Stoppard ook filmscripts. "We kennen hem van Shakespeare in Love, waarvoor hij een Oscar won, maar ook van geweldige films als Brazil en Empire of the Sun", vertelt Duyns. "Vooral vanwege zijn repertoire wordt Stoppard vaak met Shakespeare vergeleken. Maar ook vanwege zijn veelzijdigheid: net als Shakespeare deed hij zowel aan tragedie als komedie. En het feit dat hij, net als Shakespeare, zijn hele leven móést schrijven van zichzelf."
Maar wat Stoppard juist uniek maakte, was zijn virtuoze taalgebruik, aldus Duyns: "Hij begreep de taal zoals iemand als Oscar Wilde dat deed. Zijn stukken wemelen van de interessante gedachten. Een typische 'Stoppard' zit vol met humor, filosofie en een bepaald soort woordkunst: 'witticisms', zoals de Engelsen het noemen."
Verborgen verleden
Door de jaren heen werd Stoppards werk steeds persoonlijker. Dit had alles te maken met zijn familiegeschiedenis, die hij pas op latere leeftijd uitdiepte. "Hij werd geboren in Tsjecho-Slowakije, als Tomáš Straussler", vertelt Duyns. "Zijn familie moest uitwijken naar Azië vanwege de Tweede Wereldoorlog. Zijn vader kwam om in een Japans gevangenenkamp, waarna zijn moeder hertrouwde met een Britse officier. Zo heeft Stoppard zijn achternaam gekregen, en is hij naar eigen zeggen 'Engelser dan Engels' geworden."
Pas op latere leeftijd, rond zijn vijftigste, ontdekte Stoppard een heel andere laag van zijn bestaan: zijn Joodse afkomst. "Die identiteit is echt lange tijd voor hem verborgen gebleven", vertelt Duyns. Deze persoonlijke thematiek werkte Stoppard uit in zijn laatste stuk, Leopoldstadt, dat hij afmaakte op 82-jarige leeftijd. "Het is echt een heel ambitieus en intelligent stuk, dat zich afspeelt over drie generaties – en dat nog nooit in Nederland is opgevoerd."
Waar hij in Engeland gold als één van de allergrootste theatermakers, met een ridderorde en maar liefst vijf Tony's op zijn naam, bleef Stoppard in Nederland relatief onbekend. "Als toneelschrijver heb je altijd een paar regisseurs nodig die het voor je opnemen en je werk opvoeren", zegt Duyns. "Dat gebeurde bij Harold Pinter en Joe Orton, zijn generatiegenoten. Maar Tom Stoppard is nooit echt door één regisseur of theatergroep opgepikt. Misschien kan hij nu in Nederland wat meer herontdekt worden. Dat zou eigenlijk wel goed zijn."
Gerelateerd
