Architect Afaina de Jong: heeft architectuur wel zo’n sociale agenda?

Afaina de Jong is oprichter van het Amsterdamse architectenbureau AFARAI. Haar onderzoek The Multiplicity of Other wordt uitgevoerd in opdracht van het Nederlandse paviljoen op de Architectuurbiënnale van Venetië in 2021. Daarnaast onderzoekt ze de rol van feminisme en vrouwen in de architectuur bij architectuurcentrum Arcam.

Stad van de toekomst

Dit jaar werkte ze mee aan tentoonstellingen voor diverse musea, zoals Voices of Fashion in het centraal museum Utrecht en de vormgeving van de slavernijtentoonstelling in het Rijksmuseum is van haar hand.

De Jong: "Doordat de Architectuur Biënnale Venetië een jaar is verschoven is het thema alleen maar urgenter geworden in mijn beleving. Er waren de Black Lives Matter-protesten en er veel meer discussies over de relatie met klimaat en aarde, ook door de pandemie. Het heeft ons gedwongen om nog scherper te worden."

Who is we?

"Mijn statement voor de expositie is: hoe zal de architectuur eruit gaat zien als we anderen waarden belangrijk gaan vinden. Het thema in Venetië van deze editie is: Hoe moeten we samen leven. Ons antwoord is een tegenvraag: 'Wie zijn wij?'

Met wij wordt namelijk niet iedereen bedoeld. Het is niet vanzelfsprekend dat de term wij ook echt voor iedereen geldt. We kunnen in architectuur wel doen alsof we zo’n sociale agenda hebben, maar dat is eigenlijk helemaal niet zo. Houden we echt wel rekening met bewoners, wie hebben we buiten gesloten? Wie zijn wij als ontwerpers en hoe zien we onze positie? We moeten ons bewuster worden hoe we ons verhouden tot macht. Welke kennis hebben we jarenlang en zelfs eeuwenlang buitengesloten?

Dat er voor de aanleg van een weg gewoon een hele woonwijk wordt weggehaald. Dat is gebruikelijk om te doen. Met het idee dat daar niets van waarde is. Als architecten zijn we ook medeplichtig aan die manier van denken. Soms bouw je mee aan gebouwen die op ecologisch of sociaal vlak niet oké zijn. Die bewustwording is ook nodig bij studenten en architecten van de toekomst.”

40 vrouwen

De Jong: "We hebben bijvoorbeeld een canon opgesteld van veertig vrouwen, onze voormoeders noemen we ze, die belangrijk zijn geweest in architectuur en in emancipatiebewegingen. Vrouwen die in de geschiedenis al vergeten zijn, die uitgewist zijn.”

Nog meer gebouwen?

"Toen ik begon met dit vak was er een heel goede periode en werden er mooie dingen afgeleverd; veel humor in de gebouwen. Maar persoonlijk vroeg ik me af, moeten we nog meer gebouwen neerzetten?

Ik ben geïnteresseerd in mensen. Wat ruimte doet met mensen en hoe mensen zelf ingrijpen. Ik wilde niet van boven af bekijken en bepalen voor anderen met het idee: wij als architecten weten wat jij wil. Wat voor kennis kan ik halen uit hoe de publieke ruimte wordt gebruikt?

Dat begon al toen ik na mijn studie naar Japan ging om te werken en ik met mijn basiskennis van de Japanse taal daar toch niet echt kon communiceren. Dus ik moest de straat op en goed kijken naar wat er aan de hand was. Dat ben ik blijven doen. Ik observeer hoe het leven eraan toegaat in wijken, hoe mensen omgaan met zogenaamde lege ruimtes in de stad. Wat ik daar vind, wil ik vertalen naar oplossingen en ontwerpen.