Rode Kruis-chirurg blikt terug op twee jaar in Gaza: 'Er is niets meer om een bestaan op te bouwen'

De echte helden

"Mijn collega’s van het Rode Kruis en de Palestijnse Rode Halve Maan zijn de echte helden", zegt Govaert. "Zij gaan onverminderd door, met gevaar voor hun eigen leven, en spannen zich tot het uiterste in om de gewonden te redden."

'Er is helemaal niets meer in Gaza'

Met collega’s in Gaza heeft ze af en toe nog contact, vertelt ze: "Soms, via WhatsApp, als er daar internet is". De situatie blijft volgens haar onzeker, ondanks het bestand dat sinds 13 oktober geldt. "Het geweld is afgenomen, maar zeker niet gestopt. Anders dan bij eerdere staakt-het-vuren zie ik nu geen opluchting bij mijn collega's. Toen was men heel erg uitgelaten, en werden de spullen gepakt om naar huis te gaan - dat is er nu niet. Veel mensen kunnen niet terug naar huis - omdat het verwoest is, of omdat ze er niet naartoe mogen." Gaza ligt plat, zegt ze: "Er is helemaal niets meer, geen gezondheidszorg, er zijn geen scholen meer, er is niets meer waar mensen hun bestaan aan kunnen opbouwen."

Hulpverleners verblijven in door het Rode Kruis gehuurde huizen vlak bij het ziekenhuis. Die gebouwen worden door strijdende partijen aangewezen als neutrale zones. "Het zijn vaak de enige stenen gebouwen die nog overeind staan. De rest ligt in puin."

Een werkdag begint om 07.30 uur met een overdracht. "Daar hoor je wat er ’s nachts is binnengekomen en welke tekorten er zijn, bijvoorbeeld aan medicatie." Vervolgens verspreidt het personeel zich over het ziekenhuis. Govaert werkt op de operatiekamers en afdelingen, in een complex dat soms dagelijks tientallen - en soms honderden - gewonden binnenkrijgt. "En als je dan een ziekenhuis hebt met een capaciteit van zestig bedden, kun je voorstellen dat het ziekenhuis compleet overspoeld raakt", vertelt Govaert. 

Hoe maak je keuzes wie je wel en niet helpt?

Bij massale instroom van slachtoffers wordt alles bepaald door triage: een systeem dat patiënten in kleurcategorieën verdeelt. Groen voor lichtgewonden, "die kunnen nog lopen", geel voor ernstig gewonden "die niet meteen overlijden", rood voor patiënten die "direct overlijden zonder operatie". "Ik zie vooral de gele en vooral de rode patiënten", zegt Govaert. Hoe moeilijk is het om te kiezen wie je nog helpt en wie niet? "Heel moeilijk. Soms kun je iemand niet helpen omdat de letsels te zwaar zijn of omdat het te veel middelen kost, waardoor je minder anderen kunt redden. Het is heel frustrerend dat je niet iedereen kunt helpen." Niet-te-redden patiënten krijgen slechts palliatieve zorg. "Het adagium wat er dan heerst is: do the best for the most."

Hoewel ze haar werk nooit als onveilig beschouwde, waren er wel momenten van spanning. "We kunnen ons gelukkig prijzen dat de ruimtes waar de medewerkers van het Rode Kruis verblijven nog niet geraakt is. In de tenten ben je kwetsbaar voor rondvliegende kogels als er in de buurt gevochten wordt." Veiligheidsmedewerkers van het Rode Kruis bepaalden voortdurend of ze moesten schuilen.

De schoonheid van de mensen

Govaert werkte eerder in Afghanistan. Dat ze dit soort werk doet, heeft volgens haar alles te maken met de mensen. "Je doet er toe, het werk doet ertoe. Door er te zijn, laat je zien dat je de mensen die daar zijn niet vergeet." Werd ze nooit moedeloos van de situatie? "Ik ben vaak moe geweest, maar niet moedeloos. Dat komt door de schoonheid van de mensen, tegenover de lelijkheid van de oorlog, die maakt dat je daar wilt zijn."

Na twee intense jaren komt er een einde aan haar missie in Gaza. Vanaf januari keert ze terug naar Nederland. Niet omdat ze het werk niet volhoudt, maar omdat ook haar familie haar nodig heeft. "Mijn ouders worden ouder. En op een gegeven moment is het genoeg geweest. Maar de afgelopen twee jaar waren absoluut de meest waardevolle jaren uit mijn carrière."