Europees debat zet druk op klassiek politiek principe: het cordon sanitaire

Volgens Naegels stemden delen van de Europese Volkspartij de afgelopen tijd mee met uiterst-rechtse fracties om wetgeving af te zwakken die zij te progressief, te links of te belastend voor het bedrijfsleven vonden. Europarlementariër Sander Smit (BBB) sprak zelfs van 'een historische politieke doorbraak' van een mislukt cordon sanitaire.

Naegels nuanceert die uitspraak. Hij wijst erop dat het idee van een Europees cordon sanitair nooit sterk verankerd was, zeker omdat landen als Hongarije en Italië, waar radicaal-rechtse partijen regeren, al lang onderdeel zijn van het Europese besluitvormingsproces. "Dan is dit een vrij laag niveau om te spreken over het breken van het cordon."

Belgische oorsprong

Het cordon sanitaire vindt zijn belangrijkste oorsprong in België. Eind jaren tachtig diende het als reactie op de groei van het Vlaams Blok, dat na een rechtszaak op hield te bestaan, maar later nieuw leven vond onder nieuwe partijen Vlaams Belang en de Volksunie (de huidige N-VA). 

In 1989 spraken Vlaamse partijen af niet samen te werken met Vlaams Blok, maar pas na de zogenoemde Zwarte Zondag van 1991, toen het Vlaams Blok nationaal doorbrak met het controversiële 70-puntenplan rond 'remigratie,' werd de afspraak formeel vastgelegd in een resolutie van het Vlaams Parlement.

Die resolutie verplichtte partijen om nooit coalities te vormen met radicaal-rechts, en zelfs niet mee te stemmen met wetsvoorstellen van het Vlaams Blok. Ook niet als die inhoudelijk neutraal waren. Het doel was voorkomen dat de partij politieke invloed kon uitoefenen.

Vlaanderen versus Wallonië

In Vlaanderen houdt het cordon nog altijd stand, al is het landschap veranderd door de opkomst van N-VA, al ruim tien jaar de grootste Vlaamse partij. Die heeft het cordon nooit ondertekend, maar volgt het in de praktijk wel. Tegelijkertijd blijft het Vlaams Belang bijna de grootste partij.

"Opvallend is het contrast met Wallonië, waar nog altijd geen succesvolle radicaal-rechtse partij bestaat. Sommigen wijten dit aan een nog strenger cordon, waarbij Franstalige media radicaal-rechtse politici vrijwel nooit zendtijd geven." Naegels betwijfelt echter of dat de doorslaggevende verklaring is.

Hoewel de effectiviteit breed wordt betwist, toont de Belgische ervaring volgens Naegels vooral aan dat een cordon sanitair weliswaar macht kan blokkeren, maar geen kiezers kan doen verdwijnen.