Internationale atoomwaakhond naar Oekraïne

“Als ze de centrale kunnen bereiken, verwacht ik dat ze als eerste in kaart brengen wat de schade is in en rond de centrale en of alle beveiligingssystemen van de centrale nog functioneren”, vertelt Mark van Bourgondiën, teamleider bij de Nederlandse toezichthouder voor kerncentrales, in NOS Met het Oog op Morgen.

Schade

“Met satelliet zijn er wat foto’s gemaakt. Voor de rest zijn er ook contacten tussen het IAEA en de Oekraïense toezichthouders. Die krijgt weer informatie vanuit de centrale. Voor zover het bekend is, zijn alle veiligheidssystemen in tact. Dat moet dus geverifieerd worden, dat kunnen wij niet zien. De reactorgebouwen zijn zelf niet geraakt, maar wel bijgebouwen. Zoals laboratoria en bij tunnels en andere bijgebouwen op het terrein.”

Atoomagentschap

“Er zijn ook experts in het team. Het team wordt geleid door directeur-generaal Grossi van de IAEA. In het team zitten verder dertien verschillende experts met verschillende achtergronden, waaronder ook mensen die letten op de zogenoemde ‘human factors’ letten. Dus de veiligheidscultuur, of mensen hun werk kunnen doen, onder welke omstandigheden. Dat zal zeker een punt van aandacht zijn.”

“In hoeverre zij vrij kunnen spreken met de werknemers van de centrale valt nog te bezien. En of zij verder op een open manier hun verhaal kunnen doen, dat zullen bezien en uit de resultaten van de missie zullen horen.”

Experts

“Het is een internationaal gezelschap van experts. Dat doet de IAEA vaker. Het is een zogenaamde ‘support and assistance mission’. In deze context is het uniek, in een oorlogssituatie. Maar ze doen landen ook ondersteunen wanneer ze een stralingsincident hebben gehad. Verder hebben ze ook veiligheidsmissies naar landen, normaal in vredestijd. Er wordt dan ook gebruik gemaakt van een heel gemêleerd gezelschap van experts.”

Oorlog

“Het is uniek. Zo’n dergelijk missie in deze situatie heeft de IAEA nog nooit gedaan. Er wordt ook wel gezegd dat dit mogelijk IAEA’s meest uitdagende missie ooit wordt. Wat ik begrepen heb, is er ook geen staakt-het-vuren toegezegd door de strijdende partijen tijdens het missie bezoek. Dat zal extra spanning opleveren.”

“Bovendien is men gewend een normale meewerkende autoriteit aan te treffen. Een bedrijf waar normaal vragen gesteld kunnen worden. Je zit nu toch in een andere situatie, met een bezetter die de controle heeft overgenomen van het bedrijf wat feitelijk eigenaar is.”

Zeggenschap

“Het is een missie om in de eerste instantie een helder onafhankelijk beeld te schetsen van de situatie. Vanuit dat beeld kunnen zij met de partijen in gesprek gaan. Het is geen inspectie. Het heeft geen inspectie bevoegdheden. De staat zelf heeft dat. Dus de Oekraïense staat in dit geval. Hoewel die daar dan door de situatie niet terecht kunnen. De verwachting is dat zij met het beeld wat zij krijgen van de situatie ter plaatse, opnieuw zullen gebruiken in diplomatieke gesprekken, onderhandelingen. Zij kunnen zelf niet de centrale stilleggen of op welke manier dan ook de partijen tot orde roepen.”