Hoe machtig is de NAVO? 'Mate van afschrikking lastig te meten'

Van Hooft benadrukt dat het een belangrijkere top is dan de meeste, "omdat er nu echt onduidelijkheid is over of de VS betrokken willen blijven bij Europa."

Aandachtsverschuiving

Volgens Van Hooft is de aandacht van Amerika al langer aan het verschuiven. "De minister van Defensie zei in februari dat Europa niet meer de eerste prioriteit is. Dat is niet alleen maar omdat Trump nu president is, zelfs bij Harris of eerdere president Obama waren er al twijfels. De VS kijken steeds meer richting Azië."

De NAVO-functies

De NAVO heeft volgens Van Hooft dan ook niet alleen een militaire, maar ook een diplomatieke functie. "Oorspronkelijk had de NAVO drie doelen: de VS betrokken houden bij Europa, de Sovjet-Unie buiten houden en West-Duitsland opnieuw integreren in Europa. Die derde functie, vrede bewaren binnen Europa, wordt vaak vergeten."

De stilte vanuit de NAVO over de recente escalaties in het Midden-Oosten roept vragen op. Van Hooft legt uit waarom NAVO-landen nauwelijks reageren op Amerikaanse en Israëlische aanvallen op Iraans grondgebied. "De NAVO is daar eigenlijk niet voor bedoeld. Het bondgenootschap is opgericht ter verdediging van eigen grondgebied, niet voor optreden in het Midden-Oosten."

Toch speelt politieke terughoudendheid ook een rol, stelt Van Hooft. "Europese leiders hebben nu geen behoefte aan een aanvaring met Trump over deze kwestie. Ze hebben in Europa genoeg te regelen. Het is niet politiek moedig, maar wel de realiteit."

Israël bij de NAVO betrekken?

Waarom is Israël geen NAVO-lidstaat? "Als je Israël erbij haalt, vergroot je het gebied dat je moet verdedigen", zegt Van Hooft. "Dan wordt de NAVO verantwoordelijk voor de veiligheid van een regio waar het altijd onrustig is. Je hebt dan geen controle over het buitenlandse beleid van Israël en dat is een risico."

Daar komt bij dat het befaamde Artikel 5, een aanval op één is een aanval op allen, mogelijk in werking moet treden als NAVO-leden buiten Europa verwikkeld raken in conflicten. "Het risico bestaat dat je als bondgenootschap al snel wordt meegesleept in een oorlog. Daarom werd bij de oprichting duidelijk afgesproken dat het alleen om aanvallen op eigen grondgebied gaat."

'Geen wereldregering'

Asieladvocaat Maartje Terpstra haakt in op het juridische aspect. Ze vraagt zich af of de NAVO wel voldoende nadenkt over het handhaven van het internationale oorlogs- en humanitair recht. "De NAVO is ook daar niet voor opgericht", legt Van Hooft uit. "Maar de krijgsmachten die bij de NAVO horen, worden daar wél op aangesproken. Tijdens en na de Koude Oorlog werd de NAVO ook gebruikt om autoritaire staten aan normen te binden."

Terpstra benadrukt dat recht een cruciaal aspect is voor vrede en veiligheid. Van Hooft erkent dat, maar licht ook verder toe: "Alle middelen zijn beperkt. Hoeveel conflicten ben je bereid aan te gaan om recht te handhaven? Dat is het kernprobleem van internationale betrekkingen. Er is geen wereldregering die dit kan afdwingen."

Zoeken naar balans

De NAVO moet zich voorbereiden op een wereld waarin kernwapens opnieuw een grotere rol spelen in geopolitieke machtsverhoudingen. Maar waarom wordt de NAVO-norm zoveel opgeschort, van een mogelijk 3 naar 5 procent, wanneer er niets van dit wordt ingezet? "Het gaat hierbij om afschrikking", zegt Van Hooft. "We moeten onszelf zo goed mogelijk gaan beschermen."

Al concludeert hij ook dat het succes hiervan lastig te meten is. "Het paradoxale van afschrikking is dat als het werkt er niets gebeurt. Maar hoe test je iets dat dus niet gebeurt?"

De waarden binnen de NAVO dienen geloofwaardig te zijn zodat deze nagestreefd kunnen worden en leden beschermd worden. "Een belofte is alleen geloofwaardig als er grenzen aan zitten. Als je zegt: 'Ik ga de hele wereld beschermen', dan is het ook niet geloofwaardig."