Om de democratie te redden hebben we juist meer populisme nodig

Volgens Lievisse Adriaanse is een goedlopende democratie georganiseerd is langs lijnen van macht, en van conflict. "Iedere samenleving kent verschillende opvattingen over vrijheid, rechtvaardigheid en het goede leven. Democratie haalt die botsende visies naar binnen, laat ze debatteren en pacificeert zo maatschappelijke spanningen."

En zorgt dat dan niet voor nog meer polarisatie? 'Polarisatie hoeft niet erg te zijn,' zegt Lievisse Adriaanse. "Want als middenpartijen elkaar teveel tegemoet lijken te komen, groeien de extreme stemmers. Een gezond democratisch conflict creëert keuzes en daar gaat het om bij de verkiezingen."

Een voorbeeld is het stikstofdossier. Boeren wilden met tractoren provinciehuizen bestormen, maar via de politieke partij BBB belandde dat maatschappelijke conflict in de politieke arena. "Zo wordt het bespreekbaar en legitiem gemaakt. Democratie functioneert juist door conflict binnen het systeem te brengen, niet door consensus af te dwingen."

Big Tech versus macht

Langs de lijn van macht is de democratie ook onder druk komen te staan. Lievisse Adriaanse wijst het neoliberalisme als een van de schuldigen: een ideologie die de staat transformeert ten gunste van markten en grote bedrijven. "Big Tech en multinationals hebben meer invloed op beleid dan miljoenen kiezers. Als economische macht politiek overstijgt, voelen burgers zich machteloos."

Democratisch-populisme

Lievisse Adriaanse benadrukt dat populisme niet altijd een bedreiging hoeft te zijn. "Het kan een democratisch-populistische kracht zijn: het legt de tegenstelling tussen machtigen en machtelozen bloot en vertaalt die naar politieke actie."

Voorbeelden ziet hij in de Verenigde Staten, zoals Bernie Sanders en de democratische politicus Zohran Mamdani, die sociale ongelijkheid democratisch adresseren. "Middenpartijen die vasthouden aan technocratisch liberalisme missen de kans om verandering binnen het systeem te kanaliseren, waardoor populistische bewegingen aan kracht winnen."

Nederlandse verkiezingen

Met de Nederlandse verkiezingen in zicht waarschuwt Lievisse Adriaanse dat te veel harmonie tussen middenpartijen contraproductief kan zijn. "Als partijen te veel benadrukken dat ze het met elkaar eens zijn, voedt dat de opkomst van de flanken," zegt hij. Terwijl er wel degelijk grote verschillen bestaan, bijvoorbeeld over de economie tussen VVD en GroenLinks-PvdA. Polarisatie hoeft volgens hem niet negatief te zijn, zolang het gaat over botsende maatschappelijke idealen. "Daar is democratie juist voor bedoeld. Verkiezingen gaan uiteindelijk over keuzes, en middenpartijen moeten die niet uit de weg gaan, maar er een gezond democratisch conflict van maken."

Bekijk de hele aflevering van Europa Draait Door hier👇