'Slimme apparaten gaan korter mee': zo bescherm je jezelf als consument

Lineaire economie

"Een van de dingen waar dat in kan zitten is dat het in onze economie kan lonen om producten sneller kapot te laten gaan. Want hoe eerder een product kapot gaat, des te eerder je weer een nieuwe verkoopt en hoe meer de verkoper en producent verdienen." Vroeger was dit natuurlijk ook zo, "maar kennelijk is dat proces wat versneld geraakt en is deze 'lineaire economie': een product maken, verkopen en weer afdanken, dus toch lonend geweest."

Geplande veroudering

Geplande veroudering is het opzettelijk verkorten van de levensduur van een product, met het doel de vervanging ervan te versnellen. "Dat kan op heel veel manieren en ik heb er in mijn proefschrift drie onderzocht", vertelt Van Zuijlen. "De eerste is de meest klassieke: namelijk dat je een product zo ontwerpt dat het eerder kapot gaat, bijvoorbeeld door zwaktes in te bouwen. Maar je kunt bij een slim product bijvoorbeeld ook veel later een update sturen, waardoor het eerder trager wordt of minder presteert. Dan wil je als consument misschien wel eerder een nieuwe kopen, omdat de oude minder goed werkt. Maar wat ze ook doen is bijvoorbeeld geen reserve-onderdelen beschikbaar stellen of geen handleiding meegeven."

Wat kan je doen?

Hier iets aan veranderen is verdraaid moeilijk, want die geplande veroudering is juist zo gemaakt om consumenten te misleiden. "Uit mijn onderzoek blijkt dat het zou kunnen helpen om het consumentenrecht aan te passen, maar dat moet de politiek doen", ziet Van Zuijlen. Rechters zouden er ook een taak in kunnen hebben: "Die zouden het consumentenrecht wat breder kunnen gaan interpreteren. Dan zou je het voor de consument makkelijker en duidelijker kunnen maken. Dat lost niet alles op, maar het consumentenrecht heeft meer potentie dan we nu benutten."

Goed inlezen

Sinds zeer recent is er een energielabel die ook voor smartphones geldt. Hiermee kun je bijvoorbeeld zien hoeveel energie een smartphone verbruikt. "En er staat ook een reparatiescore bij nu, dus ik zou in de toekomst als consument hier beter op letten", vertelt Van Zuijlen. "We zijn er nog niet maar we maken wel stapjes. Mensen moeten zich bewust zijn van de rechten die ze hebben en zouden zich goed moeten inlezen voor ze een nieuwe telefoon of wasmachine kopen."