Waarom Nederland een nieuw waterverhaal nodig heeft: 'Oude verhaal past niet meer bij nieuw klimaat'

'Strijd tegen het water'

Wat bedoelt Jensen met dat nieuwe waterverhaal? "We zijn heel erg gewend te denken in termen als 'de strijd tegen het water'. Sinds 1953 is het idee: we moeten het water buiten de deur houden. Terecht natuurlijk - de Deltawerken zijn toen gebouwd." Maar er zijn nieuwe uitdagingen, vertelt Jensen. "Door klimaatverandering krijgen we te maken met fenomenen die minder goed passen bij dat klassieke waterverhaal: plotselinge wateroverlast én droogte. Beide nemen toe."

Vooral droogte laat zich lastig rijmen met het vertrouwde narratief van water bedwingen. "Dat idee van de 'waterwolf' die we wel even zouden temmen - daar past droogte niet in."

Watersnoodramp

Als Jensen mensen vraagt naar grote gebeurtenissen uit onze watergeschiedenis, noemen ze vrijwel altijd meteen de watersnoodramp van 1953. "Dat is hét ijkpunt. Misschien moeten we ook zulke ijkpunten over droogte gaan benoemen." En die bestaan, zegt ze. "Droogte is alleen ingewikkelder. Het is geen plotselinge ramp, maar een langdurige periode met minder zichtbare gevolgen: mislukte oogsten, watertekorten, problemen met drinkwatervoorziening. In de twintigste eeuw waren er meerdere droge periodes, en de zomer van 1976 zou zo’n ijkpunt kunnen zijn."

Toch associëren we die zomer vooral met beelden van volle stranden. "Misschien moeten we dat beeld kantelen en droogte als onderdeel zien van onze culturele geschiedenis."

En hoe zit het met extreme regenval? "Daar hebben we in het recente verleden nog weinig ervaring mee", zegt Jensen, "behalve Valkenburg in 2021."

Klimaatverandering

We merken nu aan den lijve dat het klimaat verandert, zegt ze. "Het is vaker warm op momenten dat we dat niet verwachten, er is minder sneeuw en ijs, de zomers worden langer. Daar zullen we ons hoe dan ook op moeten aanpassen."

Nieuw hoofdstuk

Deltacommissaris Co Verdaas onderschrijft Jensens analyse. "We komen in een nieuw hoofdstuk terecht. Alles is ingericht op water afvoeren, maar we wonen ook gewoon in een badkuip." Met de 'waterbommen' die kunnen vallen wordt het steeds moeilijker om water snel genoeg kwijt te raken, vertelt Verdaas. "Delta is een levend systeem - we moeten daarin ademruimte organiseren. Dat is een ander verhaal dan de strijd tégen het water: het gaat om leven mét het water. Het besef dat we in een kwetsbaar gebied wonen, groeit langzaam."

Technologische oplossingen

Volgens Verdaas vestigen mensen te veel hoop op technologische oplossingen. "Zeespiegelstijging houden we met techniek alleen niet tegen. We hebben een nieuw perspectief nodig: meegroeien. Kunnen we het getij gebruiken om slib weer vast te houden, zodat we letterlijk met de zeespiegel meestijgen? Nederland is altijd gevormd door aanslibben en wegspoelen. Als we kunnen zorgen dat land aanzuilt en bij storm niet wegspoelt, kunnen we meegroeien met de zee."

En hoe bereiden we ons voor op die waterbommen? "We doen stresstesten: wat gebeurt er als zo’n Limburgse waterbom ergens anders valt? In de geopolitiek hebben we het vaak over weerbaarheid - dit is óók zo’n vorm. Je moet weten hoe water zich dan gedraagt, waar het heen kan, en of je gebieden zo kunt inrichten dat de schade beperkt blijft en de situatie hanteerbaar is."