Bang voor kwallen? Helemaal niet nodig

Er komen heel wat verschillende kwallensoorten voor in Nederland. Handig om te weten: niet elke kwal steekt. Kompaskwallen, blauwe haarkwallen en de kruiskwallen kunnen voor flink wat overlast zorgen. Die laatste - gelukkig zeldzaam voorkomende soort in Nederland - kan zelfs tot een ziekenhuisbezoek leiden. Maar de meeste kwallen steken niet, die kriebelen hooguit.

'Onschuldige' oorkwallen

De kwal die misschien wel de meeste strandgasten in Nederland kennen is de oorkwal. De roze-achtige ringen onder het hoedje maken de kwal makkelijk te herkennen. Waar de ringen voor dienen? Die gebruikt de kwal bij voortplanting.

Als je door een oorkwal gestoken wordt, hoef je niet gelijk naar het ziekenhuis. Grote problemen blijven je bespaard. Maar de steek kan wel onwijs gaan jeuken. Gelukkig heb je er meestal niet langer dan twee dagen last van. Doorgaans steekt de oorkwal alleen als hij zich daarvoor geroepen voelt.

Imposante zeepaddestoelen

Ook voor de bloemkoolkwal, ook wel de zeepaddestoel genoemd, hoeven we niet bang te zijn. Hoewel ze onwijs groot kunnen worden, deze anderhalve meter grote werd bijvoorbeeld gespot bij de Engelse kust, is de steek van deze imposante kwal niet gevaarlijk.

Om te kunnen steken heeft een kwal namelijk netelcellen. De bloemkoolkwal heeft ze wel, maar die zijn erg zwak. Het kan goed zijn dat je wel eens over een bloemkoolkwal struikelt op het Noordzeestrand: ze spoelen vaak massaal aan, vooral in de herfst.

De tentakels van de kompaskwal

De kompaskwal is een veel geziene gast in de Noordzee. In de zomer spoelen deze kwallen in grote getale aan. Hij is makkelijk te herkennen aan zijn bruine V-vormige strepen.

Voor de kompaskwal moet je wel een beetje oppassen, maar als hij in de buurt is, is het vaak al te laat. Een kwallenbeet kan je namelijk gauw oplopen: de tentakels zijn zo lang, soms wel vijf meter, dat je er snel door geraakt word. Een steek kan ook behoorlijk pijn doen. Al helemaal als je allergisch bent kan je er nogal last van hebben: wees dus alert bij verschijnselen als hoofdpijn, braken en ademhalingsproblemen.

De blauwe haarkwal en andere soorten

Een mooi beestje om te zien is het zeker, met zijn blauwpaarse kleur. Zoals de naam al doet denken heeft de blauwe haarkwal ongeveer 60-65 lange, dunne, haarachtige tentakels. De steek van de blauwe haarkwal kan erg pijnlijk zijn. Behalve aan de tentakels en de kleur is de kwal te herkennen aan zijn bultige hoed.

Behalve de bovenstaande veel voorkomende kwallen in Nederlands water, kan je ook de zeldzame kruiskwal tegenkomen in ons land. De Amerikaanse ribkwal beweegt ook door de Nederlandse wateren, en je kan ook stuiten op een kwal die wat weg heeft van een lampenkap - en heeft daarom ook de creatieve naam 'lampenkapje'. Zelfs in zoet water kunnen kwallen voorkomen. Een heleboel mooie wezens om te zien dus, en echt niet zo angstaanjagend.

Kwallenbeten

Meestal is een kwallenbeet niet ernstig: het doet een beetje pijn (alsof je brandnetels hebt aangeraakt) en het kan jeuken, maar dat gaat vanzelf over. Alleen mensen met een allergie voor kwallensteken kunnen ernstiger klachten krijgen.

Plassen over een kwallenbeet? Dat moet je echt niet doen. Door het zuur in de urine kan de steek zelfs nog meer pijn gaan doen. Het is belangrijk om de steek af te spoelen met heet water of zeewater en zorg dat de netelcellen verwijderd zijn. Voor de rest is er weinig aan te doen.

Meer kwallen in de Noordzee?

Lodewijk van Walraven is marien bioloog en doet al jaren onderzoek naar kwallen, met name die Amerikaanse ribkwal (die steekt niet). Klopt het dat het aantal kwallen in de Noordzee enorm toeneemt, zoals je vaak hoort? Hij denkt van niet, hooguit zullen ze vroeger in het voorjaar aanspoelen vanwege de opwarming van het zeewater. Maar overbevissing en windmolenparken spelen wel een rol.

Van Walraven: "De Noordzee is van oudsher een grote zandvlakte. Op die bodem kunnen ze zich in het poliepstadium niet hechten. Maar door de komst van bijvoorbeeld windmolenparken in zee, ontstaan volop mogelijkheden zich te hechten. De kwallen krijgen een grotere leefruimte."

Serie stekers prikkers en bijters

Deze reportage is de tweede is de tweede aflevering in de serie over stekers, prikkers en bijters die Vroege Vogels radio deze zomer uitzendt.

Vroege Vogels: iedere zondagochtend van 07.00 tot 10.00 uur.

Vroege Vogels is hét programma over natuur en milieu. Op zondagochtend te beluisteren op NPO Radio 1 en vrijdagavond te zien op NPO 2. Like Vroege Vogels op Facebook of volg het programma op Twitter of Instagram.