De keerzijde van de proteïnehype: 'Te veel is niet per se gezond en soms zelfs schadelijk'

'Bouwstof voor alles in het lichaam'

"Het leuke van dit boek was dat ik toch weer wat nieuwe dingen ontdekte en echt iets kon toevoegen", vertelt De Vrieze. "Dat heb ik allemaal in het boek gestopt, zodat je een laagje dieper kijkt en snapt wat je ermee moet en kunt." Waar hebben we eiwitten voor nodig? "Ze zijn de bouwstoffen voor zowat alles in ons lichaam. We kennen ze vooral van de spieren, maar ook onze huid, onze cellen - alles is gemaakt van eiwitten. En daarom moet je eiwitten eten."

Dan gebeurt er een complex proces, legt De Vrieze uit: "De eiwitten worden afgebroken tot losse bouwsteentjes: de aminozuren. Die worden opgenomen in de dunne darm, en de eiwitten die vervolgens nodig zijn, worden daaruit opgebouwd. Dat is constant aan de gang."

Eiwit-trend in 2013 al voorspeld

Hoe kan het dat we de laatste jaren ineens in een eiwithype zijn terechtgekomen? "In mijn research ontdekte ik een artikel uit 2013 waarin werd voorspeld dat er een eiwittrend zou aankomen. Koolhydraten en vetten hebben een slechte reputatie: van vetten word je dik, daar zit veel energie in. Toen werd alles light - met juist meer suiker in plaats van vet - en toen kregen we daar vervolgens weer last van. De enige van de drie grote macronutriënten met nog een goede reputatie, zijn de eiwitten."

Daarnaast is het een belangrijk onderdeel van spiergroei. "En ja, daar zijn we nu meer dan ooit mee bezig: sporten en fit blijven", ziet De Vrieze. "Voedselproducenten zagen dat consumenten bereid waren daar meer voor te betalen. Alles straalt iets gezonds uit door dat label 'rijk aan eiwitten'. En je ziet dat die producten vaak ook een stuk duurder zijn."

Risico's bij te veel eiwitten

Klopt dat positieve imago? De Vrieze: "In zekere zin wel: je krijgt niet snel te veel eiwitten binnen. Maar er zijn wel risico’s. Bij een extreem hoge eiwitinname - wanneer die niet wordt gebruikt - kan de kans op diabetes toenemen, een beetje op dezelfde manier als bij te veel suiker. En een teveel aan bepaalde eiwitten kan ook de slagaderverkalking versterken. In het geval van diabetes krijg je een soort piek van aminozuren, en dat lijkt een beetje op wat er gebeurt bij een suikerpiek."

Dierlijke en plantaardige eiwitten

Is er verschil tussen dierlijke en plantaardige eiwitten? "Ja", zegt De Vrieze. "We willen allemaal meer plantaardig eten, voor het klimaat én onze gezondheid. Maar voor spieropbouw zijn dierlijke eiwitten nét wat efficiënter, omdat ze meer van de essentiële aminozuren bevatten die nodig zijn voor spiergroei - waaronder één belangrijk aminozuur, leucine, dat als het ware op de 'aan-knop' van de spieraanmaak drukt."

"Dat betekent niet dat plantaardig niet werkt", nuanceert hij. "Soja scoort bijvoorbeeld heel goed, en door plantaardige eiwitbronnen te combineren - zoals granen met peulvruchten - kom je ook een heel eind. Plantaardige eiwitten worden iets trager afgebroken en leveren minder ‘pieken’ van aminozuren op, wat juist weer gunstig kan zijn voor je stofwisseling. Uiteindelijk draait het allemaal om de balans."

Wanneer wel extra eiwit-inname?

Wanneer is het wel goed om meer eiwitten in te nemen? "Een heel goed uitgangspunt is: als je lichaam aan het verbouwen is. En dat kan van alles zijn. Tijdens een zwangerschap bijvoorbeeld, maar ook tijdens de borstvoeding. Of als je bijvoorbeeld ziek bent, dan verandert er van alles en dan is je lichaam constant bezig en en daarna ook weer in het herstel." Eigenlijk alle periodes waarbij je extra op je gezondheid wil letten, zegt De Vrieze: "Ook na een operatie bijvoorbeeld. Dan kan zo'n reep met extra eiwitten bijvoorbeeld wel helpen."

Maar als je wat meer eiwitten wilt eten dan je nu doet, hoef je niet direct naar poeders of repen te grijpen. "Je kunt ook gewoon producten kiezen die van nature wat meer eiwitten bevatten", zegt De Vrieze. "Denk aan kwark - dat bevat iets meer eiwitten dan yoghurt - of aan plantaardige bronnen zoals noten, bonen en linzen. Daarmee kom je al snel een eind." Vooral bij het ontbijt letten we daar in Nederland nog weinig op, ziet De Vrieze. "De traditionele boterham met beleg blijft de basis, maar steeds meer mensen kiezen tegenwoordig voor yoghurt of havermout - en dat is een stuk eiwitrijker."