Staat weigert adressen illegale stikstofuitstoters te openbaren, milieuorganisatie daagt minister Schouten voor de rechter

"Kijk, hier, 20 ton stikstofoxiden per jaar. Maar waar komt het vandaan? Adres onbekend, dus eigenlijk weet je nog niks." Valentijn Wösten en Johan Vollenbroek bladeren door stapels stikstofberekeningen die ze begin vorig jaar opvroegen bij het ministerie van Landbouw en Natuur.

In een klap illegaal

Het tweemanschap dat vorig jaar mei bij de Raad van State het Nederlandse stikstofbeleid finaal onderuit haalde, slijpt opnieuw de messen. Dit keer hebben ze hun vizier gericht op 3.300 ondernemers, vooral veehouders, die de afgelopen jaren hun bedrijf uitbreidden.

Deze bedrijven hadden vanwege hun relatief lage stikstoftuitstoot geen vergunning nodig en hoefden zich alleen maar bij de overheid te melden. Met die melding op zak konden ze een stal bouwen of een nieuwe fabriekshal neerzetten.

Maar in de stikstofuitspraak van 29 mei verklaarde de Raad van State deze meldingen met terugwerkende kracht onrechtmatig. In een klap werden de nieuwbouw en uitbreidingen van 3.300 bedrijven illegaal.

Generaal pardon

Handhaven en optreden dan maar? Daar wil het kabinet niet aan. Niet alleen gedogen minister Schouten en de provincies de overtreders; ze hebben ook beloofd de illegale situatie te legaliseren. Logisch, vinden de agrarische sector en advocaten die individuele ondernemers bijstaan.

"Ik was vorige week bij een van mijn cliënten met zo'n melding", zegt advocaat omgevingsrecht Paul Bodden. "Een veehouder, die een stal heeft neergezet, en daar staan natuurlijk ook gewoon dieren in. Deze ondernemers zijn te goeder trouw. Natuurlijk is natuurbescherming van groot belang, maar rechtszekerheid voor deze ondernemers moet nu zwaarder wegen."

Toch zet Mobilisation for the Environment (MOB) van Vollenbroek en Wösten de hakken in het zand. In de ogen van de milieuorganisatie kan zo'n generaal pardon helemaal niet. Weliswaar is de uitstoot van elke melder afzonderlijk relatief beperkt, alle 3.300 samen zijn ze goed voor duizenden tonnen ammoniak een stikstofoxiden per jaar.

"Hier worden twee zaken omgedraaid", aldus MOB's jurist Wösten. "Het kabinet moet eerst kijken of dit vanuit het belang van de Natura2000-gebieden kan. En als het kan kun je het legaliseren. Maar je kunt niet zeggen: we gaan het legaliseren en we zien wel of het vanuit ecologisch belang kan."

Officiële tellingen

MOB vraagt met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) sinds begin vorig jaar al om de bedrijfsnamen en adressen van de melders. Wösten: "Wij willen weten waar de stikstof vandaan komt, en van deze 3.300 bedrijven weten we het gewoonweg niet. En we willen de meldingen kunnen controleren, en bijvoorbeeld vergelijken met het aantal dieren dat volgens de officiële tellingen in de stal staat."

Maar minister Carola Schouten van Landbouw en Natuur weigert de bedrijfsnamen en adresgegevens te openbaren. Volgens haar zou dat de persoonlijke levenssfeer van de betrokken veehouders aantasten, omdat het bedrijfsadres doorgaans ook het woonadres is. Onzin, vindt Wösten. "De wet schrijft voor dat milieudossiers volledig openbaar moeten zijn, en dus moet zij die stukken gewoon geven."

Adressenlijst voor extremisten

En Schouten heeft nóg een argument om de adressen niet te verstrekken: dierenrechtenactivisten zouden er mee aan de haal kunnen gaan. Het is ook één van de redenen waarom LTO zich tegen openbaarmaking verzet. "Openbaarheid van bestuur is niet bedoeld om een adressenlijst voor extremisten aan te leggen", laat de landbouworganisatie in een reactie weten.

"Lariekoek", oordeelt Wösten. "Alle adressen van veebedrijven zijn al lang en breed bekend. De minister maakt iets geheim wat nooit geheim is geweest." MOB stapt naar de rechter om openbaarmaking alsnog af te dwingen. Opvallend genoeg verwachten ook juristen die de boeren bijstaan dat de minister vroeg of laat overstag moet.

Bodden: "Uitstootgegevens is milieu-informatie en zal bekend gemaakt moeten worden en dan zul je ook iets van de locatie moeten weten om die berekeningen goed te kunnen controleren."

'Stikstofruimte'

De 3.300 betrokken ondernemers lijken nog niet rustig te kunnen gaan slapen, want ook het legaliseren is, ondanks de belofte van het kabinet, nog geen uitgemaakte zaak. Volgens 'stikstofhoogleraar' Jan Willem Erisman zal er eerst 'stikstofruimte' moet worden gevonden.

"Die ruimte is beperkt, je kunt niet iedereen ruimte geven. De snelheidsverlaging in maart levert te weinig op om iedereen een vergunning te geven. En dus zal de politiek moeten afwegen wie je voorrang geeft."

Radio EenVandaag

Dit artikel is een bijdrage van Radio EenVandaag, elke werkdag tussen 16 en 17 uur op NPO Radio 1. Meer over de uitzending is te vinden op EenVandaag.nl, Facebook of op Twitter.