Aantal Nederlandse mannen met pornoverslaving neemt al jaren toe: wat is het effect daarvan?

De donkere kant van genot

Het artikel van Kemp maakt deel uit van een speciaal nummer van Vrij Nederland dat volledig in het teken staat van genot. "De donkere kant van genot, eigenlijk", zegt ze. "Over hoe we doorslaan in genot en hoe het kapitalisme inspeelt op onze lusten." Dat thema werd diezelfde ochtend nog extra actueel door het nieuws dat hackers de gegevens van meer dan 200 miljoen premiumgebruikers van pornowebsite Pornhub zouden hebben buitgemaakt.

Kemp maakt zich bij dat nieuws vooral zorgen over de mannen van wie persoonlijke gegevens mogelijk op straat belanden. Tegelijkertijd ziet ze het als symptoom van een veel groter probleem: de vrijwel ongereguleerde porno-industrie. "Pornhub is een soort 'tentakelbedrijf'. Het is georganiseerd onder een groter bedrijf, wat ILO heet en dit is nu in Amerika en Canada gebeurd. Maar Europese gebruikersdata worden bijvoorbeeld opgeslagen op servers in Cyprus, waar regelgeving minimaal is. Het kan hier ook gebeuren."

Voor haar onderzoek stelde Kemp haar gesprekspartners eenvoudige vragen. "Ik was gewoon heel benieuwd: wat is jullie kijkervaring? Hoe vaak kijken jullie, hoe vinden jullie het? Maar ook: wat valt jullie op aan hoe de sites zijn ingericht?" Ze sprak precies de generatie die in de puberteit was toen de grote 'tube sites' opkwamen, mannen tussen de 30 en 40. Die sites presenteren porno als een eindeloze stroom beelden waar je doorheen blijft scrollen.

'Nooit een krachtmomentje'

De ervaringen die de mannen deelden, waren zelden positief. Velen gaven aan zich na het kijken leeg of zelfs schaamtevol te voelen. "Eén man zei: 'Het is nooit een krachtmomentje'", vertelt Kemp. Het probleem zit volgens haar niet in de seksuele verlangens op zich, maar in de manier waarop porno wordt aangeboden. Door de overweldigende hoeveelheid beelden voelen mannen zich overspoeld en raken ze het gevoel kwijt zelf te kiezen. "Sommigen voelen zich bijna visueel aangerand", zegt ze.

Hoewel vaak wordt gezegd dat mannen zelf verantwoordelijk zijn voor hun kijkgedrag, wijst Kemp op de verslavingsmechanismen van de platforms. Net als bij sociale media zijn de algoritmes erop gericht gebruikers zo lang mogelijk vast te houden en steeds extremere content voor te schotelen. Pornhub en aanverwante sites zijn in handen van één groot bedrijf met een commercieel belang bij doorklikken en gewenning aan extreme prikkels. "In die zin zijn die mannen ook slachtoffer. Zij zijn niet verantwoordelijk voor wat er op die sites staat", stelt Kemp.

Seksleven gevormd

De invloed van porno reikt verder dan het scherm. Veel mannen vertelden dat hun seksleven werd gevormd door wat zij online zagen. Bepaalde handelingen worden als ‘normaal’ ervaren omdat ze in vrijwel elke video terugkomen. Dat heeft volgens Kemp effect op relaties en verwachtingen in de slaapkamer. Opvallend is ook dat vrijwel alle mannen aangaven alleen nog mét porno te masturberen. De eigen fantasie lijkt steeds minder een rol te spelen. "En dan verleer je om je fantasie te gebruiken", stelt Kemp.

Kemp benadrukt dat ze niet tegen porno is. "Porno is van alle tijden en kan leuk zijn", zegt ze. "Maar laten we het niet overlaten aan een handvol techbedrijven zonder maatschappelijke verantwoordelijkheid."