Kiesstelsel verandert: je kan voortaan kiezen voor lijst of persoon

Het doel is dat kandidaten die kunnen rekenen op steun van de kiezers zo meer kans hebben om verkozen te worden en dat maakt de afstand tussen de kiezer en de verkozene kleiner, schrijft minister Ollongren van Binnenlandse Zaken aan de Eerste en Tweede Kamer. Ook de kiesdrempel wordt veranderd. Leden van de Tweede Kamer hoeven niet meer 25 procent van de kiesdeler te halen. "Het betekent dat je meer invloed hebt op wie er effectief in de Tweede Kamer komt", zegt Ollongren in het NOS Radio 1 Journaal.

Liever luisteren?

Burgerforum

Twee jaar geleden adviseerde een staatscommissie onder leiding van oud-minister Remkes om het parlementaire stelsel te moderniseren. Een groot deel van de bevolking voelt zich niet meer vertegenwoordigd door de politiek, vooral lager opgeleiden, concludeerde Remkes. De binding tussen kiezer en gekozene moet vergroot worden.

Het kabinet nam die suggestie over en komt nu met een definitieve invulling van de plannen. Drie mogelijke kiesstelsels werden onder de loep genomen, en het kabinet kiest nu voor het stelsel dat al in 2006 werd voorgesteld door het zogeheten Burgerforum.

Dat was een denktank met 140 leden onder leiding van theoloog en tv-presentator Jacobine Geel, ingesteld door toenmalig minister Pechtold.

"Het kabinet komt tot de conclusie dat het Burgerforum kiesstelsel de beste basis biedt om verder te gaan met de wijziging van ons kiesstelsel", schrijft Ollongren nu.

Meer kans om gekozen te worden

Er blijft sprake van evenredige vertegenwoordiging, zoals de Grondwet voorschrijft, en partijen kunnen zelf de volgorde van de lijst bepalen. Maar omdat kiezers ook de mogelijkheid krijgen om een stem op een persoon uit te brengen, kunnen ze nadrukkelijk hun steun uitspreken voor een bepaalde kandidaat. Kandidaten die persoonsstemmen krijgen, maken meer kans dan nu om gekozen te worden.

In het huidige stelsel moeten ze een kwart van de kiesdeler halen om met voorkeurstemmen gekozen te worden. Bij de laatste verkiezingen voor de Tweede Kamer lag die grens bij ongeveer 17.500 stemmen. Vier kandidaten wisten op die manier toch in de Kamer te komen, terwijl hun plaats op de lijst daar geen recht op gaf. Het kabinet hoopt dat dat in de toekomst vaker gebeurt.

De keuze tussen een stem op een partij en een stem op een kandidaat moet ook gaan gelden bij de verkiezingen voor Provinciale Staten, gemeenteraad en het Europees Parlement. Om het nieuwe kiesstelsel mogelijk te maken moet wel de Kieswet veranderd worden. Ollongren komt dit najaar met een voorstel daartoe, maar bij de geplande Kamerverkiezingen van volgend jaar maart zal dat nog niet van kracht zijn.

Distantie van de dagelijkse politiek

Het kabinet neemt ook het voorstel van Remkes over om de Eerste Kamer meer mogelijkheden te geven om een wetsvoorstel te wijzigen. Nu kan de senaat bij bezwaren een wet alleen in zijn geheel afkeuren. Als het aan het kabinet ligt, wordt het zogeheten terugzendrecht ingevoerd.

De Eerste Kamer heeft dan mogelijkheid om een wet eenmalig terug te sturen naar de Tweede Kamer, met voorstellen voor wijzigingen. De Tweede Kamer beslist dan of die wijzigingen worden overgenomen. Volgens het kabinet versterkt dat het proces van wetgeving. Voorwaarde is wel dat de Eerste Kamer niet te politiek wordt, maar zich "met enige distantie ten opzichte van de dagelijkse politiek richt op het beoordelen van de kwaliteit van wetsvoorstellen".

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.